Water parkeren helpt tegen droogte

Klimaatverandering wordt vooral geassocieerd met de stijgende zeespiegel. Droogte vormt volgens René Didde in Nederland sluipenderwijs een net zo nijpend probleem. De wetenschapsjournalist schreef er een verhelderend boek over. Met oplossingen.

Verdacht snel bruin

René Didde zag het als hobbyende wijnboer op zijn Zuid-Franse wijngaard gebeuren. Na jaren van hard werken en investeren verschenen in 2009 flink sappige druiven aan de ranken. Maar die blaadjes eromheen – werden die niet verdacht snel bruin? Het was de oprukkende droogte, kreeg hij van collega-wijnmakers te horen. Het extreme weer vertaalde zich de jaren nadien in hagelstenen die het kwetsbare fruit teisterden. Zo werd Didde door de Franse natuur al vroeg gewezen op het veranderende klimaat, ruim voordat het hier bij ons in de gortdroge zomer van 2018 een issue zou worden.

Nederland Droogteland
Nu ligt er Nederland Droogteland, een handzaam boek dat voor het eerst de uitdagingen op het gebied van droogte in kaart brengt waar we in de delta voor staan. ‘Het klimaatprobleem is een veelkoppig monster en gaat veel verder dan alleen die apocalyptisch stijgende zeespiegel’, zegt Didde, al jaren werkzaam als wetenschapsjournalist voor onder meer de Volkskrant en Binnenlands Bestuur. Droogte heeft meerdere gezichten. Het westen en noorden kampen met verzilting door oprukkend zeewater bij een lage waterstand in de rivieren. De veengrond klinkt er in, steden verzakken.

Blijvertje
Didde: ‘De dijken krijgen steeds meer water te verduren van zee, en de badkuip achter de dijk wordt intussen alleen maar dieper.’ In het zuiden en oosten verdorren de hoger gelegen zandgronden bij gebrek aan regen. ‘Tot voor kort was droogte in het klimaatbeleid een ondergeschoven kindje. Maar ik verzeker je: het wordt een blijvertje.’

Winterslaap
Toch is het in zijn boek bepaald nog niet alarmfase één. Dat komt door de wetenschap dat er in Nederland tegenwoordig per saldo niet minder, maar méér regen valt dan vroeger. Maar ja, zegt Didde, ‘dat gebeurt vooral in het najaar en in de winter, als we er geen bal aan hebben. Dan zijn de landbouwgewassen al geoogst en ligt de natuur in winterslaap.’

Verdelingsvraagstuk
Droogte is hier dus primair een verdelingsvraagstuk. Dat was wat hem erin fascineerde: ‘Ik dacht: laat ik eens een zoektocht ondernemen op basis van het feit dat het meer regent, maar dat het water op de verkeerde momenten en op de verkeerde plaatsen valt. Hoe kunnen we in Nederland de droogteperiodes beter doorkomen door dat water te parkeren, vast te houden, weg te zetten, te infiltreren – afijn, ik heb er tientallen woorden voor in mijn boek.’

Skippybal
Didde schreef al geregeld over technische innovaties die dat vasthouden van water mogelijk maken. De op te pompen ‘skippybal’ die in droge tijden een duiker afsluit. De ondergrondse waterbergingen in grote steden, zoals die bij het Rotterdamse Sparta-stadion van waaruit voetbalvelden kunnen worden besproeid. ‘Je zet water weg in aquifers op vijftien, zestien meter diepte. Het kan op veel meer plaatsen dan we denken. Maar ik kwam er gaandeweg achter: dit probleem krijg je er niet onder met de optelsom van alle technische oplossingen.’ Meer dan een kwestie van techniek is droogte volgens Didde een bestuurlijk probleem.

Ruimtelijke regie

Een regionale opgave, benadrukt Didde, ‘maar wel uit te voeren onder een landelijke paraplu.’ Centrale gedachte: ‘We moeten niet langer het grondwaterpeil aanpassen aan de bestaande functies in een gebied. Je moet precies omgekeerd redeneren: dat je de functies ent op het beschikbare waterpeil. Dus ja, het moet regionaal worden uitgewerkt door een bestuurlijke entiteit tussen waterschap en provincie in. In samenspraak met lokale gebiedsregisseurs. En daarbij gesteund door de Deltacommissaris of een ministerie. Want we kunnen heel veel en je struikelt over de technische oplossingen voor droogte, maar waar het aan ontbreekt is ruimtelijke regie.’

In samenhang
Ruimtelijke regie die de uiteenlopende opgaven – energietransitie, woningbouw, natuur, recreatie, landbouwhervorming en droogte – combineert en in samenhang oppakt. Lokaal ziet Didde al de eerste, veelbelovende crossovers. ‘Neem het plan van het waterschap Aa en Maas om een waterhouderij op te richten: een groot bekken waarin water wordt weggezet als appeltje voor de dorst. De omliggende boeren kunnen daar in geval van nood uit putten. De natuur wordt ermee bevloeid. En het zijn schitterende recreatiegebiedjes.’
 
Bloembollen
Begin op de droogste plekken, adviseert Didde. En neem tegelijk maatregelen tegen de ergste waterslurpers in het gebied. ‘Het besef dat je eigenlijk geen bloembollenteelt moet toestaan op het droge Drentse plateau is er al jaren. En toch is het Drents bloembollenareaal sinds het jaar 2000 verviervoudigd. Rara? Dus ja: lokaal ligt de eerste oplossing. Mits gesteund door iemand die droogtebestrijding op landelijk niveau voor elkaar bokst.’ Zal het genoeg zijn om hier Zuid-Franse toestanden te voorkomen? ‘Ik denk dat we het voor elkaar  kunnen krijgen.’

‘Nederland. Droogteland’, uitgeverij Lias. Prijs: € 19,99.