Ratingsysteem voor lagere overheden nodig
Een ratingsysteem om de vermogenspositie van lagere overheden te beoordelen is een toevoeging aan de controlerende rol van de raad en het financieel toezicht.
Een Standard & Poor’s of Moody’s, maar dan voor overheden en ZBO’s. Een ratingsysteem om de vermogenspositie van lagere overheden te beoordelen is een waardevolle toevoeging aan de controlerende rol van de raad en het interbestuurlijk financieel toezicht.
Risico-indicatoren
Dat vindt Rob Bouman, registeraccountant en partner bij Ernst & Young en specialist op het gebied van de lokale overheid. Een ratingsysteem moet in zijn visie bestaan uit een uitgebreide set risico-indicatoren, doorgerekend over een periode van bijvoorbeeld vier jaren.
Artikel 12 status
Bouman reageert op de financiële problemen waarin veel gemeenten zijn geraakt als gevolg van verliezen op hun grondexploitatie. Een aantal gemeenten, zoals Apeldoorn, Beuningen en Millingen aan de Rijn staat onder preventief toezicht. Dat houdt in dat de provincie de begroting van de betrokken gemeente moet goedkeuren en toestemming moet geven voor begrotingswijzigingen. Millingen heeft bij het ministerie van Binnenlandse Zaken de artikel 12 status aangevraagd, met een aanvullende uitkering. Zo’n uitkering wordt betaald uit het Gemeentefonds.
Mordicus tegen
Fokko Spoelstra, PvdA-wethouder Financiën van de onder preventief financieel toezicht geplaatste gemeente Apeldoorn, is mordicus tegen een ratingsysteem. ‘Overheden worden nu als collectief zeer betrouwbaar geacht. Daardoor kunnen we goedkoop lenen. Ga je raten, dan zullen de lasten voor een aantal gemeenten onvermijdelijk stijgen. Geen ander Europees land waar lenen voor lagere overheden zo goedkoop is, met uitzondering van Duitsland. Met rating zullen goede en minder goede gemeenten ontstaan en gaat de prijs van geleend geld omhoog.’
Faillissement
‘Met een ratingsysteem kun je het toezicht verbreden en verbeteren en risico’s eerder onderkennen,’ zegt Bouman. ‘Bij Artikel 12 is feitelijk sprake van een faillissement. Dan is het al te laat. Onwenselijk, niet alleen voor de betreffende gemeente, maar ook voor de andere 414 gemeenten. Zij draaien er voor op, omdat het ten koste gaat van de middelen in het Gemeentefonds.’
Reacties: 5
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Allereerst wil ik benadrukken dat in mijn visie een beoordeling / rating van een gemeente een heel ander doel heeft dan die van de ratingbureau's. Het gaat bij gemeenten veel meer om de financiele positie van de gemeente tbv de controlerende rol van de raad (en dus voor de burgers) en de toezichthoudende rol van provincies. Voor crediteuren en banken is dit minder relevant. Ook de onderlinge vergelijking tussen gemeenten kan interessant zijn; zeker met de op handen zijnde decentralisaties, samenwerkingen en bezuinigngen.
Ik weet heel goed dat gemeenten niet failliet kunnen gaan, maar daar staat tegenover dat igv artikel 12 de andere gemeenten wel de rekening betalen! En de komende jaren nemen de risico's toe.
Ben ik hiermee op zoek naar werk. Natuurlijk zijn wij als E&Y graag bereid hierover te adviseren, maar ik zie dit ook als een systematiek wat de komende jaren door gemeenten zelf kan worden uitgevoerd. Bijvoorbeeld middels een paragraaf 'Financiële Weerbaarhed en Flexibiliteit' in begroting en jaarrekening, maar dan wel gebaseerd op een gedegen rekenkundig rating-model. Op vergelijkbare wijze is ook de paragraaf weerstandsvermogen ooit ontstaan en ontwikkeld.
In mijn visie maakt een benchmark van de positie van een gemeente (vergelijkbaar met de begrotingscan van BZK) hier ook duidelijk een onderdeel van uit.
Ik hoop met deze visie en discussie vooral een bijdrage te leveren aan het inzicht in de gemeentefinanciën en de toekomstige ontwikkelingen.
Waar ik mordicus tegen ben is de beoordeling van de vermogenspositie door een extern rating bureau. Het vermogen is geïnvesteerd in activa en is niet vrij beschikbaar tenzij een van die activa een vette bankrekening is. Vermogen zegt dus helemaal niets over de financiële robuustheid van een gemeente en een beoordeling van het vermogen leidt heel snel tot verkeerde conclusies. Niet aan beginnen.
Veel beter in mijn ogen is de al bestaande begrotingsscan van het ministerie van BZK (om een beeld te krijgen van de mogelijkheden binnen de exploitatie van baten en lasten) gekoppeld aan een consistente beoordeling van de risico's door de provincie.
Ik ben het met wethouder Spoelstra eens dat raten van de afzonderlijke gemeenten niet wenselijk is, maar om een andere reden. Zo'n afzonderlijke rating is niet nodig wanneer we de toezichthouders van goede instrumenten voorzien om de risico's goed te beoordelen. Als gevolg van de wetgeving in Nederland vallen alle gemeenten onder de paraplu van het Rijk en uiteindelijk kunnen wij dus altijd terugvallen op (de kredietwaardigheid van) de Staat en dan is weer een beoordelaar erbij alleen maar een bron van overbodig paniek zaaien (want dat doen rating agencies ook met hun oordelen, paniek zaaien).
Maar trek het dan in ieder geval niet in de lijn van rating agency's; overheden zijn geen bedrijven die failliet kunnen gaan en crediteuren daarmee in gevaar brengen.