Energiecrisis vergt Europees en landelijk ingrijpen

De torenhoge en nog steeds stijgende energieprijzen hebben de lidstaten al 10,8 miljard euro opgeleverd aan extra belastinginkomsten. Tegelijk dreigen vooral de lagere inkomens in de knel te komen. Voor hen dreigt een koude donkere winter met hoge gas- en elektriciteitsprijzen en extreme energiearmoede. Europa, de lidstaten en Nederland zullen moeten ingrijpen.

In de kou

34 miljoen Europeanen hebben nu al moeite met de energierekening en zitten al in de kou. De lidstaten zijn zelf aan zet bij de aanpak van die energiecrisis en ze moeten zorgen dat mensen de komende winter warm zitten en het licht aan kunnen houden. De Europese Commissie gaat hen helpen waar nodig, liet eurocommissaris Kadri Simon een uiterst bezorgd Europees Parlement in Straatsburg weten. Het Europees Parlement maakte met een zeer groot aantal woordvoerders, bijna 80, de zorgen duidelijk. De Europese Commissie komt komende week met een toolkit voor de lidstaten en eind van het jaar komt ze met aanbevelingen, deelde eurocommissaris Kadri Simson mee. Bij de aanpak gelden volgens haar geen taboes, alhoewel lidstaten die sterker gebruik maken van hernieuwbare energie, volgens haar minder sterk getroffen worden door de hogere prijzen.

Kernenergie

 CDA’er Tom Berendsen stelde dat de lidstaten door het snelle afscheid van kolen en kerncentrales volop gas nodig hebben. Veertig procent van dat gas komt uit Rusland en dat land houdt maar wat graag de hand op de gaskraan. Verschillende Europarlementariërs zien kernenergie als de oplossing, onder wie Rob Roos van JA21, die vindt dat de Europese Commissie kernenergie zo snel mogelijk moet erkennen als schone energie. Volgens hem heeft kernenergieland Frankrijk de energieprijsproblemen niet. Dat land gaat de prijzen overigens bevriezen. Berendsen: ´We moeten de productie van met name zon, wind en kernenergie flink opschroeven. De huidige situatie bewijst weer dat we de luxe niet hebben om technologieën van tafel te vegen.´

Half miljoen gezinnen

Intussen zorgen de problemen in Nederland voor grote problemen. Volgens het Nibud geeft een half miljoen huishoudens meer dan 10 procent van het inkomen uit aan energie. Dat gaat dan vooral om mensen met een relatief laag inkomen en een weinig duurzame (corporatie)woning. Deze groep is het kwetsbaarst en heeft ook het minste handelingsperspectief, omdat ze vaak geen geld achter de hand heeft en afhankelijk is van de woningbouwcorporatie als het gaat om verduurzamingsmaatregelen.

Bestaanszekerheid

Ook Divosa, de belangenbehartiger van leidinggevenden in het gemeenlijk sociaal domein,  signaleert dat de verhouding zoek is tussen inkomen en vaste lasten. ´Het vorige week uitgekomen SER-rapport ‘Werken zonder armoede’ onderschrijft dat. Het laat zien hoe werk hebben in Nederland niet per se betekent dat je met een huishouden rondkomt.´ Rijksbeleid moet volgens Divosa bestaanszekerheid bevorderen, zodat gemeenten niet langer de gevolgen van armoede moeten verzachten zonder invloed te kunnen hebben op de oorzaken van armoede. ´Op de lange termijn zien we als Divosa een eenvoudiger, wendbaarder rijksstelsel van inkomensondersteuning voor ons en een goed beeld tussen de verhouding inkomen en vaste lasten.´ Nu zijn de inkomensondersteuningen te gefragmenteerd, vindt Divosa. ´Het is een systeem met ‘communicerende vaten, waardoor overheidshulp op het ene levensthema soms leidt tot het korten van steun op een ander levensthema. In dat licht neemt het risico toe op armoede als we niet integraal werken aan oplossingen voor de scheve verhouding tussen inkomen en vaste lasten.´

Ingreep
Ook bij het kabinet dringt door dat de stijgende gasprijzen om overheidsingrijpen vragen. Minister Wopke Hoekstra van Financiën denkt dat het kabinet ‘een ingreep zal moeten doen’, zeker als de gasprijzen blijven stijgen. De komende weken moet meer duidelijk worden over waar het kabinet precies mee komt, zei hij tijdens het financiële debat over de Rijksbegroting voor 2022. Volgende week wil het kabinet al in kaart brengen wat de stijgende gasprijzen betekenen voor huishoudens. Energieleveranciers hebben twee keer per jaar de kans om hun variabele prijzen aan te passen: op 1 juli en 1 januari. Omdat de gasprijzen de laatste weken enorm oplopen, vrezen Kamerleden dat de kosten voor veel huishoudens ook exposief zullen stijgen vanaf 1 januari.

Niet simpel

Volgens Hoekstra is het nog niet zo simpel ‘om een echt goed doordachte oplossing te vinden’. Hij gaat hierover in gesprek met minister Stef Blok van Economische Zaken en staatssecretaris Dilan Yesilgöz van Klimaat. Hoekstra wil kijken ‘in hoeverre voorraden een oplossing zijn’ en of het kabinet ‘een snellere stap op het gebied van isolatie’ moet zetten. Duidelijk is wel dat het kabinet ergens in de komende weken een besluit wil nemen, in overleg met de Tweede Kamer. (ST/ANP)