Nederlandse lokale overheden hebben geen benul van TTIP

Duitse, Franse en Belgische gemeenten en provincies gaan de barricades op om inspraak te krijgen bij de onderhandelingen van het handelsverdrag TTIP. In Nederland doen hun equivalenten voorlopig niets, zo blijkt uit een inventarisatie van Binnenlands Bestuur.

Gelijkgeschakelde regels
Voor- en tegenstanders kwamen de afgelopen weken in diverse toonaangevende media uitgebreid aan het woord om hun visie te geven over de mogelijke gevolgen van TTIP. Zo zijn er flinke zorgen bij milieuorganisaties over gelijkgeschakelde regels met Amerika, dat het over het algemeen minder nauw neemt met milieunormen en voedselveiligheid dan Europa. Het Nederlandse bedrijfsleven wijst op hun beurt op de mogelijkheid om, bij een akkoord, diensten aan te bieden bij de Amerikaanse overheid en de daarbij behorende toenemende banen. Dat er grote gevolgen komen bij een akkoord lijkt onontkoombaar. En dat lijkt met name te gelden voor overheden.

Scheef groeiende machtsverhoudingen  

Grote zorgen zijn er bij critici die beweren dat TTIP de machtsverhoudingen tussen bedrijven, burgers en de overheid scheef gaat trekken, door het bij TTIP behorende arbitragemechanisme Investor-State-Dispute Settlement (ISDS). Hierdoor krijgen bedrijven het recht krijgen om staten aan te klagen als er wetten in de maak zijn of besluiten zijn genomen die hun winsten in gevaar brengen. Zo diende Gert-Jan Segers van de ChristenUnie een motie in omdat TTIP ‘afbreuk doet aan ons nationale rechtssysteem en onze democratische besluitvorming.’ Duitse en Franse regio’s maken zich al langere tijd grote zorgen over TTIP, waarover momenteel door het Europees Commissie achter gesloten deuren onderhandeld wordt met Amerika. In Duitsland, Frankrijk en België hebben zich inmiddels honderden gemeenten gemeld die inspraak eisen bij TTIP. Door diverse gemeenteraden zijn er in onze buurlanden moties ingediend en aangenomen.

Antwoorden blijven uit 

In Nederland gaat het er bij lokale overheden iets anders aan toe: op de vraag wat TTIP betekent voor lokale overheden en wat de mogelijke gevolgen van het handelsakkoord voor provincies en gemeenten zijn, blijft vrijwel overal een antwoord uit, zo blijkt uit een inventarisatie van Binnenlands Bestuur. Bij diverse provincies, gemeenten, de VNG, het Interprovinciaal Overleg, het Huis voor Nederlandse Provincies en een aantal provinciale lobbyisten in Europa is er geen kennis over welke mogelijke gevolgen er voor lokale overheden zijn. De meeste organisaties geven aan dat er geen dossier is, of dat er niemand zich genoeg in het onderwerp verdiept heeft. De zoektocht van Binnenlands Bestuur naar antwoorden eindigt bij de Raad Europese Gemeenten, maar die kan alleen vanuit een breed Europees perspectief informatie geven over TTIP en niet vanuit het perspectief van Nederlandse lokale overheden. Volgens de VNG zou deze organisatie zich echter wel hardmaken voor het ‘behoud van lokale autonomie binnen TTIP.’  

De motie van Brussel 

In de motie die is ingediend door de Brusselse gemeenteraad wordt een aantal mogelijke gevolgen van TTIP voor lokale overheden beschreven. Zo kan het volgens de Brusselse raad zijn dat TTIP de gemeente beïnvloedt in hun zeggenschap over scholen, sociale huisvesting, ziekenhuizen en afvalverwerking. Bedrijven die hun winsten zien slinken door besluiten van lokale overheden kunnen door de ISDS-clausule naar de rechter stappen. Een beslissing om pesticiden te mijden bij het onderhoud van de groene ruimtes kan bij een akkoord wellicht gezien worden als oneerlijke concurrentie. Dat geldt ook voor subsidie voor onderwijs. Lokale culturele evenementen kunnen gezien worden als privatiseerbare goederen.

Aangezien de onderhandelingen nog gaande zijn, is nog onduidelijk of deze doemscenario’s zullen uitkomen. Gemeenten in buurlanden doen er ondertussen alles aan om invloed uit te oefenen op de onderhandelingen, terwijl de Nederlandse varianten vooral lijken af te wachten.

Lees het hele verhaal in Binnenlands Bestuur nr. 8