Groen inkopen

Rijksagentschap SenterNovem presenteerde in april voor tachtig verschillende productgroepen de criteria waar inkopers bij het Rijk, waterschappen, provincies en gemeenten rekening mee moeten houden bij de aanschaf van spullen en de aanbesteding van diensten.

Het gebruik ervan vergt een behoorlijke omslag in het denken binnen ambtelijke organisaties, merken gemeenten die al volop bezig zijn met de verduurzaming van hun inkoopbeleid. Waar het oorspronkelijk gaat om een goede kwaliteit/prijsverhouding, moeten voor duurzaam inkopen voortaan ook sociale en milieuaspecten worden meegewogen.

Nijmegen legt de lat hoog met de doelstelling volgend jaar honderd procent duurzaam in te kopen. Dat is meer dan de 75 procent die de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) met het Rijk is overeengekomen.

Op de afdelingen zijn de gevolgen van die ambitie al merkbaar, vertelt hoofd inkopen Bianca Janssen op het erf van Stadsdiensten Nijmegen. ‘Wat vorig jaar begon met de toepassing van enkele criteria, geldt nu voor veertig verschillende productgroepen’, zegt Janssen. ‘Hoe je die vertaalslag maakt naar inkoop, weet nog niet elke ambtenaar.’

Biologisch

Van de 180 miljoen euro die Nijmegen gemiddeld elk jaar kwijt is aan inkoop, gaat niet alles eerst langs de inkoopafdeling. ‘Dan zouden we heel snel overbelast raken’, aldus Janssen. Bang dat afdelingen op eigen houtje spullen gaan kopen die niet voldoen aan de duurzaamheidseisen is ze echter niet. ‘We hebben een aantal lead buyers aangewezen; budgethouders die al zelfstandig inkopen en goed op de hoogte zijn van de nieuwe eisen.’

Een van de eerste duurzaam ingekochte diensten is de catering, die nu voor een deel biologisch en minder milieubelastend opereert. Binnenkort volgt de vervanging van het gemeentelijk wagenpark en de stadsbussen, die allemaal op aardgas moeten gaan rijden.

Nu heeft Nijmegen als grote gemeente al jaren een aparte inkoopafdeling, die gewend is om grote inkopen aan een waslijst met criteria te toetsen. Duurzaamheid komt daar bovenop. Kleinere gemeenten hebben vaak geen fulltime inkopers en zullen daarom versneld moeten professionaliseren om aan de eisen te voldoen.

‘Daar komen dan ook de meeste vragen vandaan’, zegt Machiel van Dalen, adviseur van SenterNovem in Utrecht. Zo kan de vraag wat duurzaam is tot verwarring leiden. De inkoopcriteria die in april zijn vastgesteld, zijn volgens Van Dalen niet in beton gegoten en kunnen bij voortschrijdend inzicht worden bijgesteld.

‘Zelf hebben we hier bij SenterNovem nog geregeld discussies over de eisen die we stellen aan onze leveranciers’, zegt Van Dalen. Hij wijst op de papieren koffiebekertjes op zijn bureau. ‘De meningen verschillen over wat in praktijk duurzamer is; papier, plastic of de ouderwetse aardewerken mok.’ Over andere gevallen hoeft niet gediscussieerd te worden, omdat de eisen zijn vastgelegd in een keurmerk. Van Dalen: ‘Een auto met energielabel A blijft immers een auto met energielabel A, alleen de eisen veranderen.’

Of een organisatie duurzaam bezig is, hangt niet alleen af van de manier van inkopen, waarschuwt Van Dalen. ‘Ook de bedrijfsvoering is van groot belang, hoewel daar niets over is vastgelegd in de convenanten. Je kunt van een leasebedrijf eisen dat ze alleen zuinige auto’s leveren, maar als het personeel zich niet houdt aan de voorschriften van “het nieuwe rijden” zet dat nog weinig zoden aan de dijk.’

Goed voorbeeld doet volgen. Dat is de basisgedachte achter duurzaam inkopen. Door als overheid meer vraag te creëren naar duurzame goederen en diensten komen vanuit de markt vanzelf initiatieven om duurzamer te produceren. Een aantal branches zijn daar nu nog niet helemaal klaar voor, merken de inkopers in Nijmegen.

Bij de aanbesteding van haar aardgasvoertuigen liep de gemeente in eerste instantie tegen een monopoliepositie van de leverancier op, nu zijn er meer aanbieders. Janssen verwacht dat de inkoopkosten de komende jaren flink zullen stijgen door de duurzaamheidscriteria, om daarna, door groeiend aanbod en technologische ontwikkelingen, weer te dalen.

Strenge duurzaamheidseisen leiden ook tot morele dilemma’s, constateert hoofd inkopen Janssen: ‘Kun je van leveranciers eisen dat ze in vrachtwagens met de strengste euronorm rijden, terwijl je weet dat je dan een aantal kleine ondernemers treft die een zo’n investering niet kunnen doen? We willen een MKB-vriendelijke stad blijven, dus maken we er voorlopig een gunningscriterium van, geen exit-eis.’

Schone vrachtwagens

Eindhoven gaat vanaf juli de vrachtwagens in de milieuzone in de binnenstad strenger controleren. Chauffeurs van vuile wagens (Euro 1, 2 en 3 zonder roetfilter) krijgen een bekeuring van 150 euro.

Duurzaam bouwen

De Zuidplaspolder in het Groene Hart moet uitgroeien tot een internationale icoon van duurzaamheid, met zevenduizend nieuwe energiezuinige woningen. Milieuminister Cramer kondigde aan mee te betalen aan het plan.

40 miljard euro inkoop ‘verduurzamen’

Onder leiding van het ministerie van VROM gaan alle overheden de markt voor duurzame producten stimuleren door zelf duurzame producten te kopen. Het Rijk wil in 2010 voor de volle 100 procent duurzaam inkopen, voor gemeenten geldt een streven van 75 procent, terwijl provincies en waterschappen volgend jaar minimaal 50 procent van hun benodigdheden duurzaam willen inkopen.

Jaarlijks gaat het om een bedrag van veertig miljard euro aan goederen, werken en diensten. De criteria die door rijksagentschap SenterNovemzijn zijn opgesteld, houden zowel rekening met milieu- als sociale aspecten.