'We wilden onze kwetsbaarheid verkleinen'

Uitdagingen zoals de energietransitie en de snelle technologische ontwikkelingen zouden de organisatie te veel worden, merkte chief information officer Richard Bremer toen hij bij Rivierenland kwam werken. Als eerste waterschap besloot Rivierenland de ict uit te besteden. ‘De urgentie moet gevoeld worden om te veranderen’, merkte afdelingshoofd Informatie en Digitalisering René van de Looij. Nu kunnen zij zich richten op andere mogelijkheden, zoals innovatie met machine learning en kunstmatige intelligentie.

Waarom de beslissing om de ict uit te besteden?

Bremer: ‘Toen ik hier in 2017 kwam, werd het me duidelijk dat er veel moest gebeuren. Een relatief klein groepje mensen was verantwoordelijk voor de beheer van de infrastructuur in een omgeving waar de ontwikkelingen steeds sneller gaan. De organisatie van de informatievoorziening bleek niet volwassen genoeg.’

‘Het adviesbureau gaf aan dat de meeste overheden op hetzelfde niveau zitten, maar het was voor mij reden om stappen te nemen. We wilden onze kwetsbaarheid verkleinen en de wendbaarheid vergroten en dat kan alleen maar door de voorzieningen – wat ik soms het ketelhuis noem – uit te besteden aan een professionele club.’

Van de Looij: ‘Alle lokale overheden moeten bovendien samenwerken in ketens en wil je dat goed doen dan moet je transparant en voorspelbaar werken. Rivierenland kon dat niet waarmaken. Ondanks dat de collega’s keihard werkten, bleef het reactief.’

B: ‘Het risico op stagnatie bovendien alleen maar groter. We hebben een grote organisatie, met meer dan duizend medewerkers, en we beheren meer dan duizend kilometer aan dijken, maar onze ict-groep was te klein. Er zou een aanmerkelijke schaalvergroting noodzakelijk zijn: om alle ontwikkelingen het hoofd te kunnen bieden zou je minimaal de ict-afdelingen van alle waterschappen bij elkaar op moeten tellen.’

Het klinkt als een logische stap die er al een tijd zat aan te komen, maar waarom zijn jullie dan het eerste waterschap dat het zo doet?

B: ‘Toen wij in 2018 bij andere waterschappen rondvroegen naar outsourcen, antwoordden de meesten dat ze daar nog niet mee bezig waren. Het valt op dat meerdere waterschappen ons sindsdien hebben benaderd – onlangs weer twee – omdat ze graag wilden meedoen, maar dat kon toen niet meer ingepast worden in het lopende aanbestedingstraject’.

VdL: ‘Kijk, je gaat niet met een kalkoen praten over kerst - je stelt je eigen werk niet zomaar ter discussie. De urgentie moet gevoeld worden om te veranderen. De juiste mensen moeten op de juiste plek zitten. Wij kwamen vanuit het bedrijfsleven bij Rivierenland en we liepen tegen grenzen aan. We merkten dat het steeds lastiger werd om goede mensen te vinden. De gevraagde expertise wordt steeds diverser, de vijver wordt steeds kleiner en de benodigde schaal steeds groter.’

Een jaar geleden vertelde Piet Sennema van Aa en Maas in een interview dat het waterschap toen al ruim duizend cyberaanvallen per dag meemaakte. Houden jullie dat ook in de gaten?

B: ‘Vorig jaar zijn we vanwege de toegenomen druk en de wereldwijde cyberaanvallen opgeschaald – dan laat je je huidige werk vallen en heeft de crisis prioriteit. We deden metingen van de hoeveelheid cyberaanvallen en raad eens hoe vaak dat gebeurde? 78 duizend keer… per kwartier. Het lijken veel statelijke actoren te zijn. Robots uit Iran, China, Rusland, Noord-Korea en de Verenigde Staten kloppen continu op onze poorten.’

VdL: ‘Het is vergelijkbaar met wat andere organisaties meemaken. Dit soort metingen helpt in het bewustmaken van bestuur en medewerkers. De race tegen cyberaanvallen wordt steeds complexer. De bewustwording van de complexiteit heeft ons geholpen in het krijgen van verder draagvlak voor het outsourcingstraject.’

B: ‘Ook tijdens het opschalen hebben we gemerkt dat bij mensen nog steeds de grootste kwetsbaarheid zit. Iedereen van hoog tot laag is nu bezig met e-learning om te voldoen aan de kennisnorm. Want criminele organisaties engineeren het steeds slimmer en een collega hoeft alleen maar op een interessant linkje te klikken om ze binnen te laten. Cybersecurity is bovendien maar een onderdeel van het geheel. Wij merken dat alle onderdelen worden overspoeld met projecten en aanvragen, dus opschalen door middel van outsourcing kan helpen focussen op de kerntaken.’

‘Het helpt tevens om een meer zakelijke manier van werken in te voeren in onze organisatie. Toen ik een aantal jaren geleden begon bij het waterschap werkten we deels nog met papier, maar tegenwoordig is vrijwel alles digitaal – de afhankelijkheid van digitale technologie tijdens de uitvoering van ons werk is inmiddels erg groot. En we innoveren steeds meer. We zijn bijvoorbeeld de mogelijkheden van machine learning en kunstmatige intelligentie aan het verkennen.’

Waarom machine learning en AI?

B: ‘Met name voor onze primaire taken en de bedrijfsvoering. Over vijftien jaar is ruim de helft van de medewerkers van Rivierenland met pensioen – ruim vijfhonderd man – en de arbeidsmarkt wordt steeds krapper. Dus die technieken, robots en algoritmen die het werken overnemen enzovoort, kunnen weleens de oplossing betekenen.’