Wetenschappers waarschuwen voor gevolgen corona-app
De apps die het kabinet wil inzetten voor de bestrijding van het coronavirus zullen een zeer ingrijpend effect hebben, waarschuwt een groep van zestig wetenschappers. Juist in crisistijd moeten zorgvuldige afwegingen gemaakt worden.
Nut en noodzaak
‘De inzet van tracking- en tracingapps en gezondheidsapps is zeer ingrijpend’, schrijven de wetenschappers in de brief. ‘Belangrijk is daarom dat kritisch gekeken wordt naar het nut, de noodzaak en de effectiviteit van dergelijke apps, alsook naar de impact ervan op het brede sociale systeem inclusief onze fundamentele rechten en vrijheden.’
Contactonderzoek
Het gaat om twee computerprogramma’s op de telefoon, eentje die signaleert of iemand in de buurt is geweest van iemand met corona (de volg- of trackingapp) en een andere waarmee mensen hun symptomen bij kunnen houden en contact kunnen houden met een dokter. Deze apps zouden het contactonderzoek van de Gemeentelijke Gezondheidsdiensten (GGD’en) overnemen.
Zelden de oplossing
De apps zullen volgens de ondertekenaars van de brief een precedent scheppen voor toekomstig gebruik, ook na de crisis, en daarom moeten juist in crisistijd zorgvuldige maatschappelijke en juridische afwegingen gemaakt worden. Ze benadrukken dat technologie kan helpen maar dat het ‘zelden de oplossing is voor een bepaald probleem.’
Onvoldoende
De inzet van de apps moet tijdelijk, proportioneel, controleerbaar, transparant, toetsbaar en strikt noodzakelijk zijn. De apps uitrollen zonder dat de achterliggende infrastructuur (bijvoorbeeld GGD’en en testlabs) daarop is ingesteld en zonder te kijken naar de invloed op systemen en gedragspatronen, is volgens de wetenschappers ‘onvoldoende’. En ‘het gebruik van de apps mag niet worden bereikt door middel van enige vorm van verplichting of dwang.’
Constant geïdentificeerd
De impact van de apps op de privacy gaat ‘veel verder dan alleen onze data en anonimiteit’. De volgapp of trackingapp, waarmee de drager van de telefoon gevolgd kan worden, ‘creëert een situatie waarin we (constant) worden bekeken, gevolgd en (mogelijk) geïdentificeerd’. Volgens de wetenschappers is aangetoond dat mensen zich anders gaan gedragen zodra ze weten dat ze gevolgd worden. Dat zou de doeltreffendheid en betrouwbaarheid van de app aantasten.
Groter risico op besmetting
En effectiviteit en betrouwbaarheid van de apps ‘is van enorm belang, omdat ineffectiviteit
en onbetrouwbaarheid juist kan leiden tot een groter risico op besmetting. Het creëert dan
immers slechts 'schijnveiligheid', waarbij mensen denken “ik kan wel weer naar buiten, naar het
werk of naar het park, want ik krijg toch wel een bericht van de app als ik in de buurt van een
besmet persoon ben”, terwijl deze informatie niet betrouwbaar is.’ Dit zou bovendien kunnen leiden tot de verkeerde beleidsmaatregelen, het bemoeilijk van de bestrijding van het virus en onnodige extra druk op de achterliggende infrastructuur.
Reactie op dit bericht
1. Het wereldwijde aantal coronadoden is tot nu toe ca 1/3 van dat van de griepepidemie van 2017. Voor die epidemie zijn nul economische maatregelen genomen.
2. Het coronavirus is besmettelijker dan het griepvirus, dus zonder maatregelen grijpt het coronavirus sneller om zich heen. Dat is dan ook precies de reden dat er nu wel grootscheeps maatregelen zijn genomen uit vrees dat het gezondheidszorgsysteem die piek niet aankan. Het is daarbij goed om te bedenken dat die maatregelen niet resulteren in minder besmettingen cq minder doden, maar alleen in een minder hoge piek. Dit betekent dat de capaciteit van het zorgsysteem wel degelijk bepalend is voor de vraag welke maatregelen nodig zijn (en voor hoe lang) om te voorkomen dat dat zorgsysteem overlopen wordt.
3. De reden om een tracking app te introduceren is niet anders dan de reden om economische maatregelen zoals een lock-down te nemen. Bedoeling is om een piek in het aantal besmettingen te voorkomen die het zorgsysteem niet aankan. Net als bij alle andere maatregelen moeten we daarbij wel bedenken dat dit alleen nodig is als het logische alternatief (het vergroten van de capaciteit van dat zorgsysteem) niet voorhanden is.
4. De enorme economische schade die we nu lijden is een rechtstreeks gevolg van de beslissingen van de laatste jaren om op de capaciteit van ons zorgsysteem te bezuinigen. Ik denk dat we goed moeten nadenken voor we daar ook nog een enorme schade aan gaan toevoegen aan fundamentele mensenrechten.
Op de watersnoodramp van 1953 hebben we gereageerd met een nieuw Deltaplan voor onze waterhuishouding. Ik zou ervoor willen pleiten dat we dat opnieuw doen, maar nu voor ons gezondheidszorgsysteem.
Waarom zou iemand, met die voorbeelden in gedachten vrijwillig met die apps gaan rondlopen als er geen enkele garantie is dat er geen achterdeurtjes zijn ingebouwd? De enige garantie zou kunnen zijn dat de apps Open Source zijn en dat professionele hackers, niet ingehuurd door de overheid, proberen de gegevens te pakken te krijgen en toezicht houden.
Verder wil ik dit nog graag kwijt. Wat is de kennis van ons kabinet van ministers en zijn adviseurs van het Handvest van de Grondrechten de Europese Unie? Is het kabinet c.s. bekend met de Europese mensenrechten, die hiertelande rechtstreeks gelden, met name met de artikelen 11 (de keuze van het te gebruiken communicatiemiddel tussen de burger en de overheid c.q. het administratief orgaan, de wetgever, het bestuur en de rechter ligt bij uitsluiting bij elke burger individueel, een verplichte app is daarmee in strijd); artikel 41 (recht op behoorlijk bestuur) en artikel 47 Handvest (recht op rechtsbescherming door een onafhankelijke en onpartijdige eerlijke rechter)?
Waar staan de boeken (Aldous Huxley, Brave New World 1932, heerlijke nieuwe wereld; en George Orwell, 1984 uit 1950 in het werkend archief van het Kabinet en zijn adviseurs, om te beginnen de Raad van State en anderen? Hoe luiden de lessen van deze boeken? Wat zijn de lessen die daaruit nu worden getrokken door het kabinet en zijn adviseurs? Is er überhaupt wel een boekenkast met leerzame boeken over de crises van nu? Hoe komen we uit de Corona te voorschijn als staat en sdamenleving? Een herhaling van fascisme, communisme,discriminatie, uitsluiting en of erger zoals na de crises van 1914-1918-1919?
Wat we nodig hebben is een Deltaplan voor onze gezondheidszorg, waarin rekening gehouden wordt met alle scenario's en waarin strategische reserves opgebouwd worden, zodat we niet nog een keer verrast worden door de volgende pandemie. Of apps daar dan überhaupt onderdeel van uit moeten maken waag ik te betwijfelen, maar laten we daar nu zeker niet overhaast over beslissen.
Ik had de app van het LUMC gedownload, omdat ik graag mee wil werken aan het in kaart brengen van het coronavirus. Ik had de informatie eerlijk ingevuld. Zo had ik keelklachten, maar die had ik al voor corona. Ook was ik in een groep van 4 mensen bij elkaar geweest. Maar de afstand was vele malen groter dan 1,5 m. De supermarkt en buiten wandelen is gevaarlijker. Maar de app gaf geen ruimte voor toelichting of nuancering. Direct kreeg ik een melding dat mijn gegevens aanleiding gaven om mij in een risicogroep te plaatsen. Gelukkig kon ik de antwoorden nog wijzigen. Dat heb ik gedaan en vervolgens kwam er geen melding meer. In mijn gedachten zag ik al mensen in maanpakken voor mijn deur staan om ons te isoleren. Bij het starten van de app had ik namelijk mijn naam en adres ingevuld. Na deze ervaring heb ik gelijk de app verwijderd.