‘Nepo Babies’ in de politiek

Ik ben niet de eerste en niet te laatste om mee te surfen op de golf van verbazing over zogenaamde ‘Nepo babies’. De uitdrukking ‘Nepo babies’ is een hippe manier om te refereren aan de voordelen die ‘kinderen-van’ hebben. ‘Nepo’ is hierin een afkorting van nepotisme.

2022 werd uitgeroepen tot het jaar van de Nepo babies - in Amerika tenminste. Zonder een moment rust te nemen wordt er nog steeds door grote groepen mensen en journalisten gezocht naar de bekendste Nepo babies uit Hollywood en proberen ze te herleiden hoe deze kinderen-van precies voordeel hebben gehad van hun status als Nepo baby. Zo bezorgde een moeder, een bekende actrice, haar kind een rol in een film die door een vriendin van de moeder werd geregisseerd. Er zijn talloze vergelijkbare voorbeelden te vinden.

Ook in Nederland begint het onderwerp langzaam te leven, recent vooral in een heftige discussie over nepotisme in de Nederlandse media. De getallen staan buiten kijf. Wereldwijd hebben we gemiddeld, zo laat onderzoek zien, vijf keer meer kans om het beroep van onze vader achterna te gaan. Dus natuurlijk zijn ook in Nederland allerlei kinderen-van actief in dezelfde beroepsgroepen als een van hun ouders, zoals de media. En logischerwijs net zo goed in de politiek. Maar in de politiek rijst die kans de pan uit, met 110 keer meer kans politiek actief te worden als iemands vader politicus was.

Bijna de helft van democratische landen heeft meerdere staatshoofden uit één familie gekozen. Wat een getal! Denk aan Bush sr. en jr.; of vader en zoon Trudeau. Dat zien we in Nederland nog niet op dezelfde manier terug. Maar in een langere geschiedenis waarin bestuurlijke elites en families van adel de dienst uitmaakten duurde het toch een paar eeuwen om, dankzij verdere democratisering, min of meer een einde te maken aan zulke familieheerschappijen. Toch bestaat er nog een aantal. Denk aan Marijnissen of Hermans.

Als achternaamdrager van de Runderkamp-familie ziet het er qua politieke activiteiten goed uit. Een Amsterdams raadslid (mijn neef) en een oud-wethouder in Edam-Volendam. Dit noemen onderzoekers ook wel het politieke ‘surname brand’, het merk van de achternaam.

Dat is ook het begin van de verklaring hoe de voordelen voor Nepo babies werken. In de politiek lijkt nepotisme op het eerste gezicht misschien ver weg, en relatief onwaarschijnlijk. We hebben toch eerlijke en vrije verkiezingen? Je kan je kind toch niet zomaar Kamerlid maken? Maar de effecten van de zoon- of dochter-van te zijn werken op een indirectere manier door. De belangrijkste voordelen van een politieke Nepo baby zijn: naamsbekendheid en een groot (politiek) netwerk. Onderzoek in onder andere België laat zien dat politici met een bekende ‘politieke naam’ veel meer voorkeurstemmen krijgen. Een flinke bonus. Het zou kunnen betekenen dat kiezers dit als een extra indicatie van kwaliteit zien. En dat kan soms ook best waar zijn, in zoverre menselijk kapitaal zoals bestuurlijk vermogen erfelijk is.

Nepo babies in de politiek. Het is niet per definitie slecht als kinderen-van hun ouders achterna (willen) gaan. Maar zeker in een vertegenwoordigende democratie is het wel een fenomeen om goed in de gaten te houden.