Twijfels over integriteit burgemeester Maastricht

Burgemeester Annemarie Penn-Te Strake van Maastricht heeft in het voorjaar van 2018 een pand gekocht van directeur Wim Lousberg van het SSC-ZL, het omstreden samenwerkingsverband van de gemeenten Maastricht, Sittard-Geleen en Heerlen, die een hoofdrol speelde in de spionageaffaire. De onderhandse verkoop is niet officieel bij de gemeente gemeld, maar Penn besprak het vooraf wel met Commissaris van de Koning Theo Bovens die er geen probleem in zag.

Drie huizen
Dat meldt de Volkskrant vanochtend. In het artikel stelt de woordvoerder van Penn dat het gaat om een ‘reguliere aankoop van een huis’. Penn zou het gekocht hebben voor het geval een van haar kinderen zou terugkeren uit de Randstad. Lousberg was haar oude buurman. Toen hij haar vertelde dat hij het huis wilde verkopen was ze meteen geïnteresseerd, schrijft de Volkskrant. Het huis bevindt zich op de Looiersgracht in de Maastrichtse binnenstad, waar Penn zelf al bijna 30 jaar woont. Ze heeft er ook een tweede pand dat ze voor 1850 euro per maand (exclusief) verhuurt aan een Amerikaanse expat. Penn kocht het pand van Lousberg onderhands voor 420.000 euro. Het staat nu ook te huur voor 1850 euro per maand (exclusief).

Spanningen rond SSC-ZL
Saillant is dat de aankoop plaatsvond rond de tijd dat de spanningen rond het Shard Service Center Zuid-Limburg (SSC-ZL) opliepen. De krachtenbundeling zou kosten besparen, kwaliteit verbeteren en kwetsbaarheid verminderen, maar er was weinig draagvlak gezocht onder Maastrichtse ambtenaren en het aanvankelijke vertrouwen verandert in wantrouwen als een akkoord over de arbeidsvoorwaarden voor de toekomstige medewerkers van het SSC-ZL uitblijft. De ondernemingsraad adviseert negatief over het gezamenlijke centrum. Het college stelt het sociaal plan voor de medewerkers eenzijdig vast. De weerstand van medewerkers op het SSC-ZL jegens directeur Wim Lousberg groeit. Intussen zijn de huisvestingkosten gestegen, omdat het Heerlense pand niet geschikt is om ambtenaren te huisvesten.

Deloitte-rapport
Deze week verscheen het rapport van Deloitte met de herijking van de businesscase SSC-ZL. Daarin herbevestigen de onderzoekers de meerwaarde van de krachtenbundeling om te kunnen anticiperen op personele krapte en technologische ontwikkelingen. De uitgangspunten van de initiële businesscase uit 2016 zijn niet meer actueel, want die blijken in de praktijk niet uit te komen. Om draagvlak onder de medewerkers terug te winnen moeten de gemeenten adequaat acteren met aandacht voor hen en de verandering op zich en ook de lange termijndoelstellingen goed in het oog houden. Voor de verdere vormgeving van het SSC-ZL zal het draagvlak en vertrouwen hersteld moeten worden en medewerkers kansen moeten worden geboden. Het college stelt op korte termijn een projectleider van buiten aan die in samenspraak met betrokkenen een transitieplan opstelt. ‘Draagvlak, transparante communicatie en monitoring zien we daarbij als belangrijke bouwstenen.’

Spionageaffaire
Dat vertrouwen teruggewonnen zal moeten worden was ook al de conclusie van het college na de spionageaffaire die ontstond, nadat Lousberg een integriteitsmelding had gedaan van het lekken van concept-notulen. Officieel kunnen alleen medewerkers van de gemeente Maastricht een melding doen, maar deze melding van de topambtenaar uit Heerlen wordt niettemin in behandeling genomen. In de notulen werd gesproken over het onderzoeken van juridische mogelijkheden om lastige ambtenaren te kunnen ontslaan. Toen woedende vakbondsleden dit aan burgemeester Penn lieten zien, maakte die zich vooral druk over het lekken van de notulen. De Volkskrant schrijft dat ze na een gesprek met Wim Lousberg tot de conclusie komt dat die notulen nooit verspreid hadden mogen worden. Wie de notulen heeft gelekt wordt niet duidelijk, waarna gemeentesecretaris Piet Buijtels Hoffmann Bedrijfsrecherche inhuurt en de mailboxen van 41 ambtenaren worden gescand.

Bovens: 'Geen schijn van belangenverstrengeling'
Intussen koopt Penn onderhands het pand van Lousberg, nadat die een makelaar een marktconforme prijs heeft laten vaststellen. Zij reageert volgens Lousberg ‘het snelst en het concreetst’, aldus de Volkskrant. Voor ze een formeel bod doet, informeert Penn bij Theo Bovens, de Limburgse Commissaris van de Koning, of de aankoop van invloed is op haar integriteit als burgemeester. Hij ziet geen bezwaren en ook geen schijn van belangenverstrengeling. In dat geval zou sprake moeten zijn van een niet marktconforme prijs en een gezagsrelatie tussen bestuurder en de betrokken functionaris. ‘Beide situaties zijn hier niet van toepassing’, aldus Bovens tegen de Volkskrant.

Elzinga: 'Belangen lopen door elkaar'
Integriteitsexperts denken daar echter anders over. ‘Theo Bovens had beter moeten weten. Er is hier geen gezagsverhouding, maar wel een afhankelijkheidsrelatie. Ze doen zaken met elkaar’, reageert Marcel Boogers, hoogleraar Regionaal Bestuur aan de Universiteit Twente, in dezelfde krant. Ook Douwe Jan Elzinga, hoogleraar staatsrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen, stelt vast dat er geen sprake is van een privékwestie, zoals Penn en Lousberg betogen. ‘Hier lopen belangen door elkaar’, zegt hij tegen de Volkskrant. ‘De heer Lousberg kon en kan de steun van de burgemeester heel goed gebruiken. Hij zal haar mogelijk niet het vel over de oren hebben getrokken qua koopprijs. In ieder geval valt dat voor de raad niet te controleren.’ Marcel Becker, hoofddocent ethiek van het openbaar bestuur van de Radboud Universiteit Nijmegen, schaart het onder schijn van belangenverstrengeling. ‘Toen de burgemeester hoorde van de spionageaffaire had ze de transactie moeten stopzetten of de deal openbaar moeten maken.’

Vertrouwensvraag
In februari stelt Penn nog totaal onverwachts de vertrouwensvraag in de gemeenteraad, toen die niet kon geloven dat zij niets wist van het onderzoek van Hoffmann. ‘Als uw raad mij niet gelooft, hebben wij hier een heel ander probleem’, zei ze toen. ‘Dan hebben wij een integriteitskwestie en dan wil ik daar nu wel een punt van maken. (…) Ik wil hier vanavond weg met de zekerheid dat u mij gelooft. Anders kunnen wij samen niet meer verder.’ Dat durfde de raad destijds niet aan. Op deze kwestie willen de fractievoorzitters van coalitiepartijen D66 en SP nu geen reactie geven. De fractievoorzitters van de overige coalitiepartijen CDA, GroenLinks en Senioren Partij Maastricht nemen de telefoon niet op. Ook de fractievoorzitter van grootste oppositiepartij PvdA, Manon Fokke, reageert niet op verzoeken.