‘Aanwijzing’ asiellocaties had geen wettelijke grondslag

De ‘aanwijzingen’ die vier gemeenten in december kregen om asielzoekers op te vangen, blijken toch geen aanwijzingen te zijn geweest. Althans, niet in juridische zin. ‘Zo ga je in een fatsoenlijke interbestuurlijke relatie niet met elkaar om’, vindt hoogleraar decentrale overheden Geerten Boogaard.

Acute noodsituatie
In december werden Enschede, Gorinchem, Venray en de regio Rotterdam middels een aanwijzing van het kabinet verplicht om in totaal 2000 asielzoekers te huisvesten voor een periode van drie tot zes maanden. Maar uit antwoorden op Kamervragen van Pieter Omtzigt blijkt dat die aanwijzingen geen grondslag hebben in Nederlandse wet- en regelgeving. De term ‘aanwijzing’ werd ingezet vanwege ‘de acute noodsituatie waarvan sprake was,’ schrijft vertrekkend staatssecretaris Ankie Broekers-Knol (VVD). Het kabinet suggereerde de bevoegdheid tot aanwijzing met het doel gemeenten aan te sporen om op korte termijn tijdelijke noodopvang te realiseren. 

Vertrouwen
Geerten Boogaard, hoogleraar decentrale overheden aan de Universiteit Leiden, noemt het een uitzonderlijke en onwenselijke situatie. ‘Het vertrouwen dat de overheid alleen van het woord aanwijzing gebruikt maakt als zij daadwerkelijk denkt gebruik te maken van een bevoegdheid, dat vertrouwen is fors beschaamd. Zo ga je in een fatsoenlijke interbestuurlijke relatie niet met elkaar om.’ 

Eerlijk
Staatssecretaris Broekers-Knol verdedigt de actie in haar antwoord op de vragen van Kamerlid Omtzigt. Ze schrijft dat het kabinet graag eerlijk wilde zijn over de urgentie van de noodsituatie. Het uitblijven van de acute noodopvang zou volgens de staatssecretaris hebben geleid tot de inzet van crisisnoodopvang.

Contact
Wel zou er, aangezien het een vergaande stap betrof, veelvuldig contact zijn geweest met het lokale bestuur. Dit beeld wordt echter ontkracht door de gemeente Venray. Nadat de aanwijzing door de gemeente werd ontvangen, is direct een brief teruggestuurd met vragen naar aanleiding van de aanwijzing. Deze zijn tot op heden nog niet beantwoord, aldus een woordvoerder.

Quasi-juridisch
Pieter Omtzigt reageert via Twitter kritisch op de antwoorden op zijn vragen. In plaats van ‘te plannen en te overleggen’ heeft het rijk de problemen nu uit de hand laten lopen om vervolgens gemeenten onder druk te zetten ‘met quasi-juridische brieven’, stelt het ex-CDA-Kamerlid. Omtzigt merkt ook op dat het coalitieakkoord van kabinet Rutte IV nog meer ruimte laat voor aanwijzingen vanuit het kabinet. Maar zijn vraag daarover wordt niet beantwoord.

Paardenmiddel
Gemeenten reageerden eerder ontstemd over de gedwongen asielopvang. De Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb noemde de aanwijzing een ‘onterechte tik op de neus’. Cor Vervoort, locoburgemeester van Venray was ‘zeer verrast’ en de Enschedese burgemeester Theo Bovens had ‘met gemengde gevoelens’ kennis genomen van de aanwijzing. De Tilburgse burgemeester Theo Weterings, die namens de Vereniging van Nederlandse Gemeenten spreekt, noemde de aanwijzing een ‘paardenmiddel’.