Advertentie

Ook op internet mag ambtenaar overheid niet schaden

Het is een goed idee als ambtenaren zich meer op internetfora begeven om daar soms de benodigde klaarheid te brengen in discussies die raken aan overheidsbeleid. Maar overheidsdienaren die het niet met het gevoerde beleid eens zijn kunnen beter wegblijven van de onderwerpen waar ze vakmatig mee te maken hebben.

08 december 2009
Tegengas
Dat stelt Davied van Berlo, ambtenaar bij het ministerie van LNV. Als manager van het programma Ambtenaar2.0 onderzoekt hij de gevolgen van de internetontwikkelingen voor het werk en de manier van werken van de overheid. Van Berlo onderschrijft de opvatting van minister Cramer van VROM dat ambtenaren actiever zouden mogen zijn op het net. Zij zouden daar –in werktijd- wat tegengas kunnen geven in discussies die hun werkterrein raken.

Ambtelijke feiten
Van Berlo juicht dit toe. Op de site www.ambtenaren20.nl staan niet voor niets handreikingen hoe een ambtenaar zich het best kan manifesteren op het internet. Van Berlo verwijst naar de recente discussies over wel of niet inenten tegen baarmoederhalskanker of tegen de Mexicaanse griep. ‘Deze discussies werden vrijwel geheel over internet gevoerd en de overheid was daarbij vrijwel onzichtbaar. Het is goed als ambtenaren daar dan feitelijkheden kunnen inbrengen’.

Vrijheid van meningsuiting

Maar wat te doen als een ambtenaar het niet eens is met beleid dat hij zou moeten uitdragen? Waar houdt zijn verantwoordelijkheid als overheidsdienaar op en waar begint zijn vrijheid als burger? ‘Natuurlijk heeft een ambtenaar recht op vrijheid van meningsuiting’, stelt Van Berlo. Maar tegelijkertijd staat er in de ambtenarenwet dat hij of zij niet de belangen van de overheid mag schaden. ‘Dus als je het niet beleid niet wilt uitdragen, dan is het verstandig om je niet te mengen in discussies over je vakgebied. Ook niet op privétitel, want dat komt natuurlijk snel uit op een forum. Het is eigenlijk net als in het café of op een verjaardag. Ambtenaar ben je 24 uur per dag.

Reacties: 21

U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.

Jofel
Dat is maf, dus wat de heer Van Bierlo zegt is dat een ambtenaar nooit zijn eigen mening mag verkondigen (ook niet in een café of op een verjaardagsfeestje) als die strijdig is met het beleid van de overheid want dan kun je de belangen van de overheid schaden.

Dat noem ik gewoon censuur.

Dat je je werk doet en je persoonlijke mening voor je houdt als die afwijkt van je professionele mening als ambtenaar dat is 1 ding.
Maar in privétijd mag eenieder zijn mening verkondigen. Dat is vastgelegd in onze grondwet: vrijheid van meningsuiting. Als een overheid daar niet mee om kan gaan dan moet die overheid maar eens 2.0 worden en niet alleen de ambtenaar die eigenlijk geen 2.0 moet zijn maar 1.5.

En de heer Van Bierlo is nog wel een jong iemand. Het klinkt al alsof hij al aardig geïnternaliseerd is.

Trouwens, zijn alle schrijfsels van de heer Van Bierlo dan ook gecensureerd door zijn baas? Dat geeft namelijk te denken over zijn initiatief om samen met anderen te schrijven aan zijn nieuwe boek over Ambtenaar 2.0. Want een afwijkende mening mag niet gepubliceerd worden van de heer Van Bierlo. Dus dat betekent dat men elkaar alleen maar napraat en er geen kritische geluiden gehoord worden.

En juist mensen zoals Newton waren rasechte critici en daardoor vernieuwers in hun vakgebied.
Hans Visser / Organisatievitalisator
Het eerlijk en open benoemen, uitspreken en aanspreken dan wel het duidelijk kleur bekennen is binnen de bestaande organisatiecultuur een dusdanig risicovolle missie met subtiele afrekenmechanismen dat die openheid dan maar naar buiten uitgeperst wordt.

Dus als er binnen veiliger en gezonder met eerlijke, duidelijke openheid omgegaan kan gaan worden manage je vanzelf de risico's die Davied benoemd.

Ondanks die ambtenarenwet worden de belangen van de overheid dagelijks geschaad binnen de overheid. Structureel.
Davied van Berlo / Projectleider Ambtenaar 2.0
Voor alle duidelijkheid, deze tekst is niet aan mij voorgelegd ter correctie. Anders zou bijvoorbeeld het internetadres wel correct zijn geweest: www.ambtenaar20.nl. De Handreiking is te vinden op http://handreiking.ambtenaar20.nl De aanleiding voor dit verhaal wordt gevormd door de online discussie over de griepprik en de baarmoederhalskankerprik. Als ambtenaar van bijv. het ministerie van VWS zou je in die discussies kunnen wijzen op onafhankelijk onderzoek en onwaarheden kunnen weerspreken. In zo'n discussie is het natuurlijk niet handig als een daarvoor verantwoordelijke VWS-ambtenaar actief gaat deelnemen met een ander verhaal. Dat vergroot de onduidelijkheid juist en is schadelijk voor je werk. Je moet je bewust zijn van je rol en uitstraling als overheidsdienaar. Door internet is die rol en wat je moet doen om die te vervullen aan het verschuiven. Ambtenaren moeten nieuwe dingen leren. Daarom biedt Ambtenaar 2.0 ook cursussen aan. Dat zijn ook de dingen die je in het boek zult lezen ;-)
Jofel
Davied, dat is altijd vervelend als je verkeerd geciteerd wordt.

Maar wat vind je dan van dit voorbeeld, aansluitend bij jouw voorbeeld?

Een arts (ook werkzaam in het publieke domein) die in zijn werkzame leven griepprikken geeft omdat zijn werkgever betrokken is bij de inentingen maar zelf geen griepprik wil omdat hij privéredenen heeft om dit niet te willen (bijv. vindt het nog niet genoeg getest. Maar het gaat om het principe van privémening vs werkmening).

Op een verjaardag vraagt iemand aan deze arts waarom hij zich niet laat inenten. Mag hij dan zijn privémening niet geven? Dat lijkt mij wel.

Een forum is een verlengstuk van dezelfde huiskamer van de verjaardag. Als deze arts daar privé op post moet dat kunnen. Ook als die privémening anders is dan de mening van de werkgever. Maar hij/zij mag natuurlijk niet posten als vertegenwoordiger van die organisatie.

Zoals ik al zei: je hebt critici nodig voor vernieuwing. En hoe transparanter je dat doet, des te beter. We kunnen er alleen maar van leren zolang het om de argumenten gaat.
Dingen verbieden uit angst is nooit een goede reden.
Davied van Berlo / Projectleider Ambtenaar 2.0
Over het algemeen is de online wereld heel goed te vergelijken met de offline wereld en kunnen lijnen goed worden doorgetrokken. Maar er is natuurlijk wel een verschil tussen die twee werelden. De uitdaging is om daar mee om te leren gaan.

In jouw voorbeeld is dat verschil natuurlijk dat in een huiskamer er vijf mensen meeluisteren (als de muziek niet te hard staat) en er geen verslag wordt gemaakt. Uitspraken online dragen verder. Iets wat je je moet realiseren.

Uiteindelijk moet je elk geval apart beoordelen natuurlijk:
- qua onderwerp (sommige zijn gevoeliger dan andere);
- qua context (beleidsdiscussies kun je natuurlijk ook online houden, maar misschien niet op Sugababes.nl);
- qua functie (een tijd terug kreeg een politieagent problemen omdat hij wiet rookte).

Het is zo goed als onmogelijk om daar regels voor af te spreken. Daarom richt Ambtenaar 2.0 zich ook niet op gedragsregels, maar op een Handreiking. Daarom gaat het erom dat je als ambtenaar zelf verantwoordelijkheid neemt en kunt nemen.

Daar is opleiding voor nodig en moeten dit soort discussies veelvuldiger gevoerd worden bij overheidsorganisaties. Dit is ook wat ik van plan ben te doen.

(Ja, dat kwam allemaal aan de orde in het telefonisch interview ;-)
Paul Wiegel / Beleidsmedewerker
Burgers hebben recht op specifieke informatie toegespitst op hun individuele situatie. Dhr. van Berlo pleit er voor dit recht te ontnemen door de mogelijkheid voor kennisoverdracht van dicht bij de bron in te perken. Hij impliceert dat alle overheidsbesluiten goede besluiten zijn en dat de mening van indivuele ambtenaren geen recht doen aan de waarheid (lees overheidsbeleid). Voor mij is de treurige conclusie dat ambtenaar 2.0 een stap achteruit is naar 1984. Inplaats van een stap voorwaarts waarin open discussies leiden tot transparante besluiten die vanuit volwaardige argumenten voor een ieder verdedigbaar zijn.

Het raakt me toch dat de projectleider ambtenaar 2.0 suggereert dat ik op dit moment niet in staat ben om eigen verantwoordelijkheid te nemen met de boodschap dat opleiding in dit kader echt noodzakelijk is.

Ik hoop dat ik tot die tijd geen grove misstappen bega.
Davied van Berlo / Projectleider Ambtenaar 2.0
Beste Paul, heel veel ambtenaren hebben zelf al online ervaring opgedaan en dat is alleen maar prima. Maar kijk om je heen. Voor veel collega's is dit een nieuwe omgeving en een nieuwe rol. Ik denk niet dat het slecht is als ze daarbij geholpen worden.

Daar komt bij dat je steeds weer tegen nieuwe situaties op loopt. Het is een doorlopend leerproces. Ook voor mij. Om als ambtenaren het gesprek te blijven voeren over hoe dit werkt en wat je wel en niet kunt doen in je rol als ambtenaar blijft voorlopig nodig. Dat zie ik ook om me heen bij collega's die nu bezig zijn.

Ik begrijp je eerste alinea overigens niet zo goed. Tenzij je alleen het artikel hebt gelezen en niet mijn reacties hieronder. Nogmaals: ik heb dit artikel niet op deze manier goedgekeurd.
Michiel Jonker / ambtenaar bij een decentrale overheid
Beste Davied,

Om te beginnen complimenten voor het feit dat je reageert op andere bijdragen aan de discussie. Een ambtelijke manager die überhaupt op forumbijdragen reageert! Het kan niet genoeg worden geprezen.

Aan de andere kant is het voor jou makkelijk om te reageren, want: 1. Je verwoordt hetzelfde standpunt als je baas; 2. Het is zelfs je werk om dit te doen, gezien het project waaraan je leiding geeft. Je wordt er kennelijk o.a. voor betaald om een nieuwe vorm van actieve zelfcensuur bij ambtenaren te promoten. Namelijk in hun privé-tijd op internet.

Hans Visser heeft in zijn eerdere reactie gelijk als hij "subtiele afrekenmechanismen" binnen bestaande organisatieculturen signaleert, en aangeeft dat de bron van het probleem te maken heeft met een gebrek aan interne transparantie bij overheden. Maar het is nog erger.

Als ambtelijke klokkenluider heb ik geleerd dat als mijn meerderen op hen moverende, subjectieve gronden de "toon" van wat ik schrijf onaanvaardbaar vinden, zonder dat ik grove taal gebruik, zij dit reeds als "plichtsverzuim" kunnen aanmerken, een sanctie kunnen treffen en hierin ook nog worden gesteund door de rechter. (Zie ook interview met mij in De Gelderlander, bijlage Spectrum, 5 december 2009.)

Jij schrijft dat wie een ambtelijke functie vervult, zich bewust moet zijn van zijn "uitstraling". Deze term is zo vaag, dat het straks als plichtsverzuim kan worden opgevat als ik mij op een internet-forum niet enthousiast genoeg uitlaat over welk overheidsbeleid dan ook. De interne mentaliteit "Wie niet meehijgt met onze nieuwste hype is tegen ons" wordt op deze manier geëxporteerd naar internet.

Je schrijft dat discussies hierover veelvuldiger moeten worden gevoerd in overheidsorganisaties. Dat ben ik met je eens. Maar je gaat eraan voorbij dat zulke discussies nu al niet eens intern kunnen worden gevoerd, zodra ze niet meer vrijblijvend zijn. Jouw internet-project lijkt op het aantrekken van een driedelig pak zonder dat je eerst je sokken en je ondergoed hebt aangetrokken. Net als de keizer uit het sprookje van Andersen, heeft Ambtenaar 2.0 in feite (nog) geen kleren aan.

Verzachtend schrijf je dat je geen gedragsregels wilt voorschrijven, maar slechts een "handreiking" wilt bieden. Ben je je ervan bewust dat zo'n handreiking in de praktijk achteraf door leidinggevenden die er belang bij hebben, gewoon wordt geïnterpreteerd als gedragsregel, die bij overtreding aanleiding kan zijn voor subtiele of minder subtiele bestraffing? Wil jij daar met je "handreiking" aan meewerken?

De vaagheid van een "handreiking" laat zich uitstekend combineren met een even vage "discretionaire bevoegdheid" van de werkgever, waardoor ambtenaren ook in hun privétijd / -hoedanigheid elke vorm van rechtsbescherming kwijtraken als het gaat om de vrijheid van meningsuiting.

Dat is natuurlijk niet jouw bedoeling. Maar zo werkt het wel. Als jij de vrijheid van meningsuiting een goed hart toedraagt, zou je daarom je project moeten veranderen in een pleidooi (een "handreiking") voor de verandering van rechtsregels en rechtspraktijk, als randvoorwaarde voordat ambtenaren worden aangemoedigd het internet op te gaan.

Ook vanuit een instrumentele invalshoek is dat nodig. Alleen als ambtenaren echt de vrijheid hebben hun mening te uiten, is er een kans dat hun bijdrage wordt gezien als meer dan de zoveelste vorm van overheidspropaganda.

Met vriendelijke groet,
Michiel Jonker
Davied van Berlo / Projectleider Ambtenaar 2.0
Michiel, wat je volgens mij probeert aan te geven is dat goede bedoelingen en zelfs afspraken weinig waard zijn als je lijnrecht tegenover je baas komt te staan. Daar heb je natuurlijk een punt.

Ambtenaar 2.0 gaat dan ook over een cultuurverandering. En die eindigt niet bij de managementlaag boven je.

Mijn oproep is dan ook om binnen je organisatie deze discussie aan te gaan. Als overheidsorganisatie kun je niet aan de zijlijn blijven staan, hoe gaan we dit aanvliegen? Wat betekent dit voor onze organisatie of onze afdeling?
Michiel Jonker / ambtenaar bij een decentrale overheid
Davied, je vat mijn opmerkingen aardig samen, behalve op één punt, namelijk waar ik probeer zichtbaar te maken dat de vrijblijvendheid van een abstracte samenvatting juist niet leidt tot verandering van bestaande, niet-transparante, onvrije organisatieculturen. Wie zulke culturen werkelijk probeert te veranderen, komt bijna onontkoombaar lijnrecht tegenover zijn bazen te staan, omdat die hun positie veelal juist aan die culturen ontlenen.

In mijn eigen organisatie heb ik jaren geprobeerd bij te dragen aan cultuurverandering, op verschillende manieren. Ik heb ervaren dat cultuurverandering vaak wordt belemmerd door precies dezelfde mensen die ertoe oproepen. Vandaar dat ook jouw "oproep" bij mij op scepsis stuit.

Mijn voorlopige conclusie is dat er voor gewone ambtenaren pas ruimte zal komen voor het aangaan van een serieuze, niet-vrijblijvende discussie over cultuurverandering als er eerst al een heel stuk cultuurverandering heeft plaatsgevonden. Een andere conclusie is dat organisatiecultuur nauw samenhangt met machtsverhoudingen. En dat die machtsverhoudingen weer samenhangen met rechtsregels. Als de weinige mensen die echt hun nek durven uitsteken voor cultuurverandering, worden afgestopt door een combinatie van managers en rechters, dan gaat het natuurlijk niet gebeuren.

Dus, Davied, je oproep zonder nadere toelichting is ofwel naïef, ofwel hypocriet. (Ik zeg het wat hard, voor de helderheid, maar het is niet persoonlijk bedoeld.) Je legt de vraag "hoe gaan we dat aanvliegen" aan anderen voor, in plaats van zelf met een plan te komen hoe we het op dit cruciale punt kunnen aanvliegen.

Ondertussen ga je wel door met het aanvliegen van een nieuw beïnvloedingsinstrument, waarvan makkelijk misbruik zal kunnen worden gemaakt. Voor je het weet zitten bijvoorbeeld ambtenaren in werktijd, met goedkeuring van hun bazen, op internet spin te bedrijven zonder zich als ambtenaren bekend te maken. En die werktijd hoeft dan niet tussen 9.00 en 17.00 uur te zijn.

Als "Ambtenaar 2.0" ertoe leidt dat dit soort risico's voor het functioneren van de overheid in een democratische rechtsstaat ook binnen de overheid serieus worden genomen, dan is dat winst. Maar op basis van mijn ervaringen als klokkenluider betwijfel ik sterk of dat zal gebeuren. Het zelfcorrigerend vermogen van overheidsorganisaties is, vrees ik, vrij beperkt.

Dus vraag ik aan jou: waaraan ontleen jij je optimisme over de effecten van Ambtenaar 2.0? Aan het feit dat jij daar zelf projectleider van bent? En waarom zou dat mij moeten overtuigen?
Davied van Berlo / Projectleider Ambtenaar 2.0
Michiel, overheidsorganisaties en -processen zijn taai, maar als je niet in verandering gelooft en de mogelijkheid ervan, dan gebeurt er nooit iets. Als de mensen die verandering willen niet elkaar opzoeken en samen proberen om vooruit te komen, dan weet je zeker dat alles blijft zoals het is.

Waar haal ik mijn optimisme vandaan? Uit het netwerk Ambtenaar 2.0, waar een paar duizend mensen elkaar opzoeken en proberen in hun eigen omgeving die verandering concreet te maken. En daar regelmatig in slagen.

En uiteraard bied ik wel handvatten daarvoor, zie http://boek.ambtenaar20.nl of specifieker http://werkprincipes.ambtenaar20.nl
Michiel Jonker / ambtenaar bij een decentrale overheid
Beste Davied,

ik heb de site www.ambtenaar20.nl bekeken, en ook je tien werkprincipes. Je werkprincipes doen me denken aan bepaalde spirituele teksten. Niks mis mee! Aan de hand van je werkprincipes heb ik mijn klokkenluidersactie nog eens goed bekeken.

1. "Wees open en zichtbaar." Dit heb ik als klokkenluider gedaan, voor zover ik niet met disciplinaire en juridische middelen werd teruggefloten door mijn werkgever en de rechter.

2. "Bepaal je eigen grenzen." Ook dit heb ik gedaan, met name heb ik ook de grenzen van de verwachtingspatronen in mijn omgeving doorbroken. Uiteindelijk vond mijn werkgever dat ik "een grens" (niet nader gespecificeerd) had overschreden. Weliswaar was dit niet bedoeld als compliment, maar een collega zei tegen me dat ik het maar moest beschouwen als een "eervolle berisping". Davied, wat vind jij van deze vorm van positief denken?

3. "Zorg dat anderen mee kunnen doen." Dit heb ik als klokkenluider gedaan, maar toen het een klein beetje riskant werd, leken anderen toch niet zoveel te kunnen doen. Mogelijk heb ik ze te weinig ondersteund, maar ja, ik had m'n handen eerlijk gezegd al een beetje vol.

4. "Het proces is je product." Klopt . Ik hoop dat ik heb bijgedragen aan een toekomstige versterking van de positie van integere ambtenaren, en in het bijzonder van klokkenluiders, d.m.v. mijn bijdrage aan bewustwording in mijn eigen organisatie en elders.

5. "Het kan altijd nog duidelijker en nog simpeler." Klopt niet altijd. Niet alles kan in Jip-en-Janneke-taal worden gezegd. En soms is het nodig om te reageren op anderen die zaken onnodig ingewikkeld maken, zoals ook in mijn geval gebeurde. Wat vond je van mijn interview in De Gelderlander, Davied? Was dat simpel genoeg?

6. "Al het grote bestaat uit heel veel kleine delen." ("Incrementeel werken") Klopt. Maar soms moet je ook bepaalde ambities hebben, met het risico dat je die niet haalt. Mijn ambitie was aanvankelijk om ervoor te zorgen dat mijn werkgever de melding van een relatief kleine misstand correct zou afhandelen. Dat heb ik met incrementeel werken proberen te bereiken, maar het is niet gelukt. Was het volgens jou een te grote ambitie?

7. "Het leven is altijd en overal." Klopt. Je conclusie "sneller is beter dus" klopt echter niet. In een rat race gaan goede dingen verloren. Ook kan snelheid een handicap zijn bij incrementeel werken (zie onder 6).

Als klokkenluider heb ik steeds het totaalbeeld voor ogen proberen te houden van alle mensen en factoren die actueel en relevant waren en werden voor de casus, en heb geprobeerd van alle mogelijkheden gebruik van te maken in het licht van mijn doelstellingen.

8. "Neem initiatief." Dat is bij uitstek wat ik als melder en daarna als klokkenluider veel heb gedaan. Soms heb ik om tactische reden ook juist gewacht, maar dat was dan eigenlijk ook een initiatief op basis van een idee.

9. "Ga voor oplossingen en resultaten." Yep! Als jij, Davied, in het kader van Ambtenaar 2.0 serieus gaat pleiten voor betere rechtsregels ter verruiming van de vrijheid van meningsuiting van ambtenaren, dan heb ik een leuk resultaat geboekt!

Zo niet, dan moet ik de oplossing misschien eerder bij mezelf zoeken. Als ik als ambtenaar voortaan m'n mond houd, is dat natuurlijk ook een resultaat waar ik alsnog voor kan gaan.

10. "Werk is persoonlijk." ("Werk vanuit je persoonlijke motivatie, maar vergeet niet af en toe te relativeren.") Inderdaad. Ik kan je zelfs zeggen dat ik persoonlijk in de toekomst een aantal dingen flink ga relativeren. Bijvoorbeeld:
- integriteit;
- de democratische rechtsstaat;
- het verschil tussen de overheid en Albert Heijn (zie de FAQ op www.ambtenaar20.nl)
- de cultuur in mijn organisatie;
- het project Ambtenaar 2.0;
- mijn arbeidsethos.

Na ruim twee jaar geploeter is het tijd om lief voor mezelf te zijn. Vakantie te nemen. Weer ontdekken wat ontspanning is. Genieten van gemak, van opportunisme. Beetje lullen in de kroeg, maar niet in de krant. Consumeren in plaats van produceren... Gewoon normaal doen.

Davied, dankjewel voor je werkprincipes. Ethisch gezien hebben ze weinig substantie, maar dat is misschien juist een voordeel. Machiavelli zou goedkeurend knikken. Vanuit een pragmatisch oogpunt bieden ze alle ruimte. Daar kan ik dus inderdaad mee verder.

Met vriendelijke groet,
Michiel
Davied van Berlo / Projectleider Ambtenaar 2.0
Michiel, dank voor je uitgebreide reactie. Interessant om de werkprincipes eens vanuit die (ethische) optiek toegepast te zien. Succes met ontspannen de komende tijd!

Davied
Michiel Jonker / ambtenaar bij een decentrale overheid
Ja maar wat vind je nou zelf, Davied? Alleen maar interessant of doe je er ook wat mee?
Michiel Jonker / ambtenaar bij een decentrale overheid
@Henk
Wees realistisch, Davied zal niet z'n eigen carriere schaden, vrijheid van meningsuiting is niet zijn ding.
Davied van Berlo / Projectleider Ambtenaar 2.0
@Henk, volgens mij heb ik hieronder voldoende verteld wat ik denk, toch?

@Fritsje, ik snap je punt niet ...
Michiel Jonker / ambtenaar bij een decentrale overheid
@Davied:
Nou nee. Zegt een klokkenluider dat hij je werkprincipes niet ethisch vindt, en dan zeg jij: interessant... en trouwens bedankt!

@Fritsje:
Je moet het niet te snel opgeven, anders word je cynisch. Misschien heeft Davied wel een goede reden om zich op de vlakte te houden.
Michiel Jonker / ambtenaar bij een decentrale overheid
@Henk
Dat zeg ik toch, carriere is een prima reden. Dus hoezo cynisch? Ik noem dat carrierebewust.
@Davied
Ik had het ook niet tegen jou. Maar nu je toch het vraagt, jij doet wat zoveel ambto's/politico's doen, namelijk of je neus bloed. Begrijp ik best. Maakt een prima indruk. Je laat zien dat je weet hoe het spel word gespeeld. Snap je 't nu? Of bloed je neus nog steeds?
Michiel Jonker / ambtenaar bij een decentrale overheid
@ Henk:
Even om misverstanden te voorkomen, ik heb niet gezegd dat Davieds werkprincipes onethisch zijn, wel dat ze weinig ethische substantie hebben. Maar inderdaad, als instrumenten (machtsmiddelen) losgekoppeld worden van ethiek, is dat problematisch, want dan ontstaat er al gauw misbruik. Davied is historicus en heel intelligent, dus hij weet dat. Daarom is het zorgwekkend dat hij het niet nodig lijkt te vinden om in te gaan op ethische vragen m.b.t. censuur, manipulatie e.d., behalve door te zeggen dat we allemaal aan het leren zijn en van elkaar moeten leren.

Het lijkt of Davied zichzelf alleen ziet als een procesbegeleider / -initiator. Ik durf de stelling wel aan dat je een proces alleen goed kunt begeleiden als je je ook bezig houdt met de inhoud, en daar blijk van geeft. Als iedereen zichzelf alleen als procesbegeleider ziet, neemt niemand verantwoordelijkheid, noch voor de inhoud (de doelen) van projecten, noch voor de ethische aspecten ervan. Wat er dan gebeurt, hebben we gezien op allerlei gebieden, van de jeugdzorg (waar kinderen tussen wal en schip vielen) tot het toezicht op de banken.

@ Fritsje:
Het carrièrespel... Daar gaat een boek over: "Mephisto. Roman over een carrière", van Klaus Mann. En als je niet van lezen houdt, het is ook schitterend verfilmd ("Mephisto"). Het gaat over een acteur in de Nazitijd, die op zichzelf niemand kwaad wil doen, maar geleidelijk aan wel steeds verder gaat omwille van zijn carrière. Hij wordt ook steeds afhankelijker van de macht. Toch blijft hij zichzelf volstrekt onschuldig vinden.

In Nederland lopen er heel veel acteurs rond, ook bij de overheid. Ik heb zelf ook wel eens gezwegen en geglimlacht of iets gezegd omdat ik wist dat het van me verwacht werd en ik een goede indruk wilde maken. Ik heb ook een hypotheek... Maar waar trek je de grens? Ethiek is net elastiek: je kan het ver rekken, maar op een gegeven moment knapt het.

In hoeverre Davied kenmerken van zo'n acteur vertoont, valt op basis van de discussie in deze forumrubriek tot dusverre niet te zeggen. In de roman wordt de acteur op een gegeven moment in ieder geval een soort procesbegeleider: intendant van het Pruisische Staatstheater. Wie weet komt er in de toekomst een soort Overheidstheater op internet. Dan wordt de ethiek van de intendant wel belangrijk. En vooral ook: de ethiek van de overheid waar hij voor werkt.

@ Davied:
Kortom, ik ben het met Henk eens dat je nog niet voldoende hebt verteld. Ik zou nog steeds graag horen wat jouw eigen ideeën zijn over:
- 1. het risico van censuur als gevolg van het vervagende onderscheid tussen werk- en privétijd van ambtenaren op internet (en eventueel ook elders);
- 2. het risico van misbruik van het internet voor propagandadoeleinden van de overheid ("spin").
- 3. de stelling: "Een ambtenaar moet altijd, ook privé, uitdragen / uitstralen / beamen wat z'n baas vindt."
- 4. de stelling: "De overheid mag sancties treffen tegen een ambtenaar die op internet op persoonlijke titel iets zegt wat strijdig is met het beleid van zijn baas."

Mochten je ideeën als projectleider Ambtenaar 2.0 verschillen van je ideeën als privé-persoon, ben je dan bereid dat expliciet te maken en aan te geven welke pet je ophebt bij het beantwoorden van mijn vragen?
Davied van Berlo / Projectleider Ambtenaar 2.0
Michiel, ik ben geen jurist en ik heb het idee dat deze discussie meer gaat over regelgeving rond klokkenluiderschap en situaties waarin medewerkers en leidinggevende tegenover elkaar komen te staan. Dat zijn zware onderwerpen en de discussie daarover moet zeker gevoerd worden, maar dat is niet het punt dat ik met Ambtenaar 2.0 wil maken.

Waar het mij om gaat is dat de samenleving via online middelen een andere dynamiek heeft gekregen en dat informatie sneller en breder wordt verspreid. Een overheid die aansluiting wil houden bij ontwikkelingen in de samenleving en die haar beleid vertaald wil zien in de werkelijkheid, moet ook online actief worden.

Op die nieuwe rol moeten ambtenaren worden voorbereid, door opleiding, door interne transparantie en door interne afstemming over hoe je die interactie aangaat en wat je dan wil uitdragen. Samenwerken om een beleidsdoel te realiseren dus.

Ook in deze nieuwe aanpak en houding vanuit de overheid zitten voor- en nadelen, kansen en risico's. Die moeten worden afgewogen en bediscussieerd door de mensen die er verstand van hebben: om kansen maximaal te benutten en risico's zoveel mogelijk te vermijden.

Dus op je vraag of ik een initiator van discussies ben: ja. Of ik elke discussie die voortvloeit uit deze veranderende wereld tot in detail en juridisch verantwoord kan voeren: nee dus. Heel goed dus dat jij en anderen hun kennis toevoegen aan deze thread en deze draad verder oppakken ;-)
Michiel Jonker / ambtenaar bij een decentrale overheid
Davied, ik begrijp dat je je niet op glad ijs wilt begeven (het is vandaag schaatsweer). Maar ik ben het niet met je eens dat wat ik te berde breng, een kwestie is van (bijv. juridische) details. Dit raakt het hart van de aanwezigheid van de overheid op internet.

Daarom is het niet voldoende als er alleen over wordt gediscussieerd door mensen "die er verstand van hebben" (wie zijn dat? Alleen hoogleraren ethiek?). Want wat jij bepleit, is juist dat zich allerlei ambtenaren actief op internet begeven die er niet speciaal verstand van hebben. Die moeten straks een eigen ethisch bewustzijn hebben ontwikkeld over wat wel en niet wenselijk is. Als initiator zou jij daarin een voorbeeldfunctie moeten vervullen door je niet terug te trekken op een abstract niveau en op die manier de echte bezinning aan anderen over te laten.

Hoe kun je nu van gewone ambtenaren verwachten dat ze op internet iets doen waar jij als projectleider Ambtenaar 2.0 zelf niet eens over durft te praten?

Maar ik begrijp - mede wijs geworden door andere ervaringen - dat je beslist niet wilt ingaan op de vragen die ik heb gesteld. Je toont hiermee aan dat je zelf als overheidsdienaar niet werkelijk deel uitmaakt van de nieuwe dynamiek die je op internet signaleert, maar juist meewerkt aan de beteugeling daarvan. Transparantie wordt op deze manier juist niet bevorderd.

Een gemiste kans? Of is het eigenlijk juist de opdracht die je hebt gekregen? Ik moet denken aan het boekje "Het geheim van Den Haag" van Joost Heldeman, dat afgelopen najaar verscheen. Hij durfde wel de kern te raken - maar helaas alleen onder pseudoniem... Een goed 2010 toegewenst!
Advertentie