‘Te vaak gebeurt er niets met adviezen’

Het is de vraag of er iets gaat gebeuren met de waarschuwingen over de disbalans waar lokale overheden mee kampen. Op de Dag van de financiële verhoudingen, georganiseerd door de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB), gingen verschillende mensen in op het urgente ROB-advies over de bestuurlijk-financiële verhoudingen. Hoogleraar Maarten Allers is niet heel optimistisch.

Vloek

‘Het schrikbeeld is Cassandra’, vertelde Allers, hoogleraar economie van decentrale overheden aan de Rijksuniversiteit Groningen. De Griekse godin kon de toekomst zien, maar haar vloek was dat ze nooit zou worden geloofd. De adviezen van de ROB worden wel breed erkend, merkte Allers op, maar te vaak gebeurt er niets. En een adviseur kan weinig meer doen dan het woord verspreiden. Allers vreest voor een ‘vloek van de ROB’.

Te druk

Los van kleine details waar hij kritiek op heeft, noemt Allers het ROB-advies een verstandig pleidooi. Maar gaat er iets mee gebeuren? ‘Ik ben niet heel optimistisch. We zijn veel te druk met actualiteiten – de avondklok, de ‘functie elders’ – voor iets fundamenteels.’ Er komt lapwerk voor de korte termijn en morgen ziet men wel weer verder. ‘Het kan best, Troje hield het ook jaren vol. Maar ik ben bang dat Cassandra uiteindelijk gelijk gaat krijgen.’

Legitimiteit

Hij denkt dat de paar procentjes minder opkomst bij verkiezingen een signaal zijn van iets veel breders. ‘Overheden trekken zich steeds meer terug in samenwerkingsverbanden en callcenters, maar mensen willen geen klant zijn van de overheid.’ Volgens de hoogleraar ontbreekt er legitimiteit. ‘Bestuurskracht en doelmatigheid zijn prachtig, maar zonder legitimiteit… Daarom daalt de opkomst bij verkiezingen.’

Geen loodgieterswerk

‘Burgers hebben vertrouwen als we het samen goed doen’, had ROB-voorzitter Han Polman gezegd tijdens de introductie. Daarom het advies. Het valt Allers op dat het, net als het recente advies van de Raad van State, ‘zeer breed’ is. ‘Alles heeft met alles te maken. De problemen zijn zo groot dat je er met een beetje loodgieterswerk niet uitkomt.’

Emmer geld

De verhoudingen tussen rijk en gemeente zijn verstoord, er zijn ernstige tekorten in het sociaal domein en de ruimte waar gemeenten daadwerkelijk invloed op kunnen uitoefenen wordt steeds kleiner. In zijn toelichting op het rapport gaf ROB-lid Peter Verheij aan dat het daarom niet alleen om geld gaat. ‘De ruimte wordt steeds kleiner. Vandaar dat wij zeggen: er kan emmer geld bij, maar dan kun je nog steeds geen keuzes maken.’

Afstand

Allers waarschuwt voor verdere schaalvergroting. ‘Laten we gemeenten nou niet kapotmaken door ze in grote doelmatige bestuurlijke eenheden om te bouwen die ver van de mensen staan.’ De samenwerkingsverbanden waar gemeenten weinig grip op hebben, moeten die meer autonomie krijgen? We hebben al een bestuurslaag met autonomie tussen gemeenten en het rijk, zei Allers: de provincies. ‘Alleen doen we daar verrassend weinig mee.’