Gemeenten mogen elkaar informeren over criminelen

Als het een crimineel netwerk te heet onder de voeten wordt in de ene gemeente en het de ondermijnende activiteiten in een andere gemeente wil voortzetten, moeten die gemeenten daarover informatie kunnen delen en burgemeesters elkaar kunnen waarschuwen. Hiermee komt het kabinet deels tegemoet aan een herhaalde oproep van burgemeesters. Een Bibob-register blijft vooralsnog uit.

Criminelen pas afsnijden

Gemeenten, provincies en het rijk kunnen elkaar straks beter en eerder informeren wanneer het gevaar groot is dat een vergunning, overheidsopdracht of vastgoedtransactie wordt misbruikt voor criminele activiteiten. Daarbij gaat het niet alleen om degene met wie de overheid ‘zaken’ doet, maar ook om zijn zakelijke relaties. Dat beoogt een wetsvoorstel van de ministers Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) en Dekker (voor Rechtsbescherming) dat vandaag in consultatie is gegaan. Door de Wet Bibob uit te breiden willen zij criminelen, 'die op slinkse manieren misbruik willen maken van de dienstverlening van de overheid en zo het openbaar bestuur ondermijnen', de pas afsnijden. Bij (ernstig) gevaar kan een vergunning dan worden geweigerd of ingetrokken.

Katvangers en schijnconstructies
Malafide personen proberen vaak bij allerlei gemeenten vergunningen aan te vragen en blijven het telkens opnieuw proberen, totdat zij een gemeente hebben gevonden die de Wet Bibob niet toepast, of een verkeerde risico-inschatting maakt. Soms schuiven criminelen katvangers naar voren om een aanvraag in te dienen of werken ze met schijnconstructies om bestuursorganen te misleiden. Ook komt het voor dat iemand in de ene gemeente geen vergunning krijgt vanwege (ernstig) gevaar voor misbruik van de dienstverlening door de overheid, maar wél in een andere gemeente, omdat men daar niet op de hoogte was van de risico’s.

 
Ook fiscus kan informatie delen

Het moet daarom eenvoudiger worden om informatie te delen. Zo was al bekend dat gemeenten straks bij het Landelijk Bureau Bibob (LBB) kunnen navragen of in het Bibob-onderzoek van andere bestuursorganen een (ernstig) gevaar is vastgesteld. Nu kan alleen informatie worden opgevraagd over adviezen die het LBB zelf heeft uitgebracht. Nieuw is dat resultaten van onderzoeken die vijf jaar oud zijn mogen worden gedeeld. Nu is dat nog twee jaar. Ook kan de Belastingdienst informatie delen over uitgedeelde boetes voor het opzettelijk onjuiste gegevens verstrekken aan de fiscus.

Tippen
Daarnaast kunnen overheden, bijvoorbeeld burgemeesters, elkaar tippen als zij over waardevolle informatie beschikken die aanleiding kan zijn voor Bibob-onderzoek. Zij kunnen een ‘waarschuwend geluid’ laten horen, zodra er een sterk vermoeden bestaat dat criminelen betrokken zijn bij een onderneming en deze een vergunning of een andere beschikking bij een ander bestuursorgaan hebben of hebben aangevraagd. Overheden mogen straks onder bepaalde voorwaarden informatie uit een Bibob-dossier met elkaar delen. Die gegevens kunnen overheden gebruiken als indicatie ‘dat er iets aan de hand is’ en aanleiding voor hen vormen om vervolgens zelf een onderzoek te doen.

 
Privacy impact assessment
Vier op de vijf gemeenten hebben behoefte aan een landelijk register met daarin dubieuze bedrijven. Een op de drie gemeenten houdt blijkens een onderzoek van Binnenlands Bestuur eerder dit jaar zelf al een dergelijke lijst bij, terwijl dat wettelijk niet is toegestaan. Eerder gaf Grapperhaus samen met Dekker in een Kamerbrief aan te overwegen om te komen tot een nationaal Bibob-register. ‘Een ‘privacy impact assessment’ zou daarom onderdeel uitmaken van het wetsvoorstel. Die heeft aan het licht gebracht dat, als er geen risicobeperkende maatregelen worden genomen, het risico bestaat dat overmatige onderlinge informatiedeling zou plaatsvinden.

Voorwaarden
‘Door in het wetsvoorstel duidelijk te omschrijven in welke gevallen en onder welke voorwaarden informatie tussen bestuursorganen onderling gedeeld mag worden en de verkregen informatie onderdeel te laten zijn van het Bibob-dossier, wordt dit risico zoveel mogelijk beperkt door de informatiedeling zoveel mogelijk in goede banen te leiden.’ Voor de betrokkene en eventuele zakelijke relaties op wie de gevaarsconclusie ziet, wordt duidelijk wat de aanleiding voor informatiedeling is en met wie welke informatie gedeeld is.

Geheimhoudingsplicht
Een ander risico is dat de geheimhoudingsplicht die op de gegevens rust, niet wordt nagekomen, bijvoorbeeld doordat een gemeente gegevens voor een ander doel dan de Wet Bibob gebruikt. Om dat risico te beperken moeten bestuursorganen in hun systemen en met protocollen zorgen voor een goede databeveiliging en voorkomen dat deze gegevens voor andere doeleinden worden gebruikt, zo valt te lezen in de Memorie van Toelichting. De Regionale Informatie en Expertise Centra en het LBB ondersteunen bestuursorganen bij de inzet van de Wet Bibob. Er komt nog een protocol dat voorschrijft wat verschillende diensten en afdelingen binnen een gemeente aan informatie mogen delen bij de aanpak van ondermijning.

Wet gegevensverwerking publiek-privaat in aantocht

Met deze uitbreidingen van de Wet Bibob moet het bestuur betere mogelijkheden krijgen om zijn integriteit te beschermen tegen het ongewild faciliteren van criminele activiteiten. De wijzigingen maken deel uit van de actie-agenda van het kabinet om ondermijning aan te pakken. De ministers werken nog aan een wetsvoorstel dat gezamenlijke gegevensverwerking door verschillende overheidsdiensten en eventuele private partners gemakkelijker moet maken.