Financieel keuzemenu voor nieuwe Haagse coalitie

Een keuzemenu met zo’n honderd opties met een ‘waarde’ van structureel 230 miljoen euro is naar de Haagse gemeenteraad gestuurd. De kosten en baten van het stoppen of versoberen van voorzieningen of het verhogen of juist verlagen van de lasten zijn objectief in kaart gebracht. Hieruit kan een nieuwe coalitie naar hartenlust ‘shoppen’, waarbij meteen duidelijk wordt hoe keuzes financieel uitpakken. Welke keuzes ook worden gemaakt: ze hebben merkbare gevolgen voor de stad.

Beïnvloedbare ruimte

De totale begroting van Den Haag omvat 2,7 miljard euro. Een miljard euro daarvan is de zogeheten beïnvloedbare ruimte; daarin kunnen college en raad eigen politieke keuzes maken. Voor het overige deel van begroting liggen de uitgaven (wettelijk) vast. In de bijna jaar durende exercitie is gekozen om per beleidsprogramma opties in kaart te brengen die optellen tot vijftien procent van het te beïnvloeden deel per programma. Het gaat per saldo om structureel 230 miljoen euro. Daarnaast zijn er de Eneco-gelden, die incidenteel zijn in te zetten. Het gaat daarbij om een bedrag van bijna 300 miljoen euro. Ook hiervoor zijn bestedingsopties in kaart gebracht. Het is de eerste keer dat Den Haag met zo’n keuzemenu komt. Met alle opties in de hand kan een nieuwe coalitie na de verkiezingen in maart ‘weloverwogen’ keuzes maken, stelt de gemeente. Volgens Den Haag heeft zij met dit overzicht ook een landelijke primeur.

Strenger handhaven

Door te stoppen met bepaalde voorzieningen, activiteiten of projecten kan in totaal 121 miljoen euro worden bespaard, die de gemeente ergens anders aan kan besteden. Er zijn hiertoe opties in kaart gebracht op het fysieke en het sociale domein, en op bestuur en dienstverlening. Gedacht kan worden aan minder wethouders, minder onderhoud aan wegen en groen, strenger handhaven op de bijstand en het verlagen van subsidies voor sport en cultuur.

Verhoging woonlasten

Om de inkomsten te verhogen kan worden gekozen voor verhoging van de lokale woonlasten, zoals de ozb en de riool- en afvalstoffenheffing. Afhankelijk van de keuzes die worden gemaakt, kan daarmee tussen de 16 tot 89 miljoen euro extra de gemeentelijke kas invloeien. Op dit moment heeft Den Haag relatief lage woonlasten. Ook via bijvoorbeeld verhoging van de parkeer- of toeristenbelasting en het meewegen van de draagkracht bij de toekenning of afwijzing van huishoudelijke hulp (Wmo) kan de gemeentekas tot 22 miljoen euro worden gespekt.

Geen politiek waardeoordeel

Alle opties zijn technisch haalbaar en realiseerbaar, maar het zijn geen voorstellen, benadrukt Hans Van der Vlist in de rapportage. De voormalig topambtenaar, bij onder meer het ministerie van financiën, was extern voorzitter van de werkgroepen die de Haagse begroting hebben doorgespit en haalbare opties in kaart hebben gebracht. ‘Het rapport bevat nadrukkelijk niet een politiek waardeoordeel over de keuzemogelijkheden.’ Het is aan de politiek om keuzes te maken, en die kunnen pijn doen. Keuzes hebben merkbare gevolgen voor specifieke doelgroepen en/of de hele stad, aldus de ‘winstwaarschuwing’ in het rapport.