Meer gemeenten zien af van WOB-leges

Een flink aantal gemeenten dat vorig jaar een rekening stuurde voor de afhandeling van een verzoek in het kader van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob), heft hiervoor geen leges meer. Vorig jaar stuurden 35 gemeenten RTL Nieuws een nota voor behandeling van een Wob-verzoek over onkostendeclaraties van wethouders. RTL had het verzoek bij 441 gemeenten neergelegd.

De rechtbank in Den Haag bepaalde in april in een door onderzoeksjournalist Brenno de Winter aangespannen zaak tegen Kaag en Braassem, dat gemeenten geen leges voor Wob-verzoeken in rekening mogen brengen. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) adviseerde dat toch te doen. Enkhuizen legde het advies van de VNG naast zich neer en betaalde RTL de afhandelingskosten van hun Wob-verzoek (566,40 euro) terug.

Clusterhoofd financiën Dietwin Bruin: ‘Wij hebben na de rechterlijke uitspraak RTL benaderd en aangegeven dat de te veel geheven leges terugbetaald zouden worden. De argumenten van RTL in het eerder door de gemeente afgewezen bezwaarschrift waren namelijk dezelfde als die van onderzoeksjournalist De Winter. We hebben nu een Wobverzoek liggen van RTV-NH. Ook hier zullen we alleen kopiekosten in rekening brengen. De VNG is tot een ander standpunt gekomen, maar wij voelden ons geroepen om direct na de uitspraak actie te ondernemen, omdat Enkhuizen als enige gemeente in de regio RTL een aanslag had opgelegd.’

Barrière

De rechtbank in Den Haag bepaalde dat een Wob-verzoek geen individueel belang dient maar een algemeen belang van openbaarheid van informatie. Het is geen dienst en dus is er geen wettelijke grondslag voor legesheffing. Wel mogen kopieerkosten in rekening worden gebracht. Volgens de vereniging van onderzoeksjournalisten VVOJ is ook dit een barrière. De VNG vindt de uitspraak van de rechtbank ‘zeer discutabel’ en meent dat de beslissingsruimte van gemeenten in het geding is.

‘Elk Wob-verzoek veroorzaakt kosten. Er moet werk worden gedaan dat bij geen enkele organisatie gratis is’, aldus de VNG. Enkhuizen stortte het notabedrag terug, Reeuwijk trok de rekening van 791,90 euro in, maar blijft wel Wob-leges rekenen. Gemeentevoorlichter Sandra de Jong: ‘RTL had nog niet betaald en dat hoeven ze nu dus ook niet, maar als er een nieuw Wob-verzoek komt, dan sturen we wel weer een rekening. Dat doen we zolang de zaak nog niet in hoger beroep is behandeld.’

RTL-onderzoeksjournalist André Tak verbaast zich over de houding van Reeuwijk omdat er volgens hem geen hoger beroep gaat komen, maar zegt ingenomen te zijn met het besluit van andere gemeenten. Tak: ‘Er zijn ook geen rechtsgronden voor inning. De memorie van toelichting op de Wet openbaarheid van bestuur en het tarievenbesluit voor gemeenten verbieden inning. Het argument tegen inning is dat het openbaar maken van informatie via de Wob geen dienst is, maar een plicht. Een plicht waar we via belastinginning voor betalen.’

Billijk

Venlo, de gemeente die RTL vorig jaar met 1.843 euro de hoogste rekening stuurde, voelt zich niet aangesproken door de uitspraak van de rechtbank dat het beantwoorden van een Wob-verzoek geen dienst is.

Adviseur bestuurlijke communicatie Hans van den Berk: ‘Kaag en Braassem kent een Legesverordening met een tarieventabel waarin een specifiek tarief is opgenomen voor de Wob. De rechtbank heeft bepaald dat dit onderdeel van de tarieventabel onverbindend is. De Legesverordening met tarieventabel van Venlo kent geen specifiek tarief voor Wob-verzoeken. Onze werkwijze is niet vergelijkbaar met die van Kaag en Braassem. Bij ons worden in beginsel vanaf tien pagina’s enkel kopiekosten in rekening gebracht. Alleen als er écht veel werk moet worden verzet, brengen we kosten in rekening.’

Juist omdat het beantwoorden van Wob-verzoeken ten koste gaat van het gewone werk, pleitte Kaag en Braassem voor het heffen van leges. Totdat de gemeente door de rechter werd teruggefloten.

Wethouder Floris Schoonderwoerd (PvdA): ‘De uitspraak van de rechtbank is duidelijk en dus passen we onze legesverordering aan. Maar we begrijpen heel goed dat de VNG wil dat we leges blijven heffen. De Wob is namelijk niet bedacht om 430 gemeenten een paar vragen te stellen en er vervolgens een nieuwsberichtje van te maken. We worden overladen met mediavragen waarvan je je moet afvragen of ze de openbaarheid van bestuur dienen of het publicatiebelang van een journalist. Maar een hoger beroep op basis van de huidige Wob heeft geen zin. Het zou beter zijn als de VNG gaat lobbyen voor wijziging van de Wob.’