Leugen en bedrog

Al wekenlang loop ik te peinzen wat het verschil is. Is er een verschil tussen liegen en bedriegen? Naar mijn idee is het begrip liegen gekoppeld aan ‘praten’ en ‘schrijven’. En het woord bedriegen gekoppeld aan het verrichten van een handeling. Dus een bedrieger handelt frauduleus, een leugenaar praat frauduleus.
 
Het is een onderscheid voor de fijnproevers.

Laten we het eens over ijzerpoeder hebben. Kellogg’s doet ijzerpoeder in Special K cornflakes en adverteert dat er ijzer in het produkt zit. Hier wordt dus niet gelogen, want woordelijk klopt het wat er staat. Maar er wordt wel bedrogen. Want het toevoegen van ijzer wekt de suggestie dat het eten van cornflakes helpt bij het in stand houden of verhogen van het ijzergehalte in je bloed. En dat is niet waar, want ijzerpoeder wordt niet opgenomen door je darmen. Dat gebeurt alleen als je ijzerzout door de conflakes zou roeren. En ijzerzout is iets anders dan ijzerpoeder. Kellogg’s weet dat, maar doet alsof het de consument helpt door ijzerpoeder toe te voegen.
Kellogg’s liegt dus niet, maar bedriegt wel.

Minister van der Hoeven van EZ wil een publiek debat starten over de ethiek in het bedrijfsleven. In een brief aan de Tweede Kamer schrijft zij: ‘Er is een brede overeenstemming dat een gebrek aan ethisch en moreel handelen een factor is geweest in het ontstaan van de huidige economische crisis. (…) Ethiek en ondernemerschap zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Ik vind daarom de ethische vorming van managers – overigens niet alleen bij financiële instellingen – mede in het licht van de kredietcrisis van groot belang.’

Haar opmerking ‘Ethiek en ondernemerschap zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden’, klinkt meer als een hoopvolle gedachte, dan als een waarheid. Want nogal wat ondernemers beginnen een bedrijf niet vanwege de ethische aspecten, maar in de hoop zoveel mogelijk te verdienen. Daarbij staat in steeds meer bedrijfstakken (bijvoorbeeld de financiële sector, maar ook de voedselsector en vakantiebranche) niet het leveren van goede dienstverlening of produkten aan een klant voorop. De klant is slechts de leverancier van het geld voor de bedrijfswinsten en de individuele bonussen. De ondernemer met hart voor zijn klanten is in deze sectoren ver te zoeken.

Vaak wordt er niet eens echt gelogen, maar gedraaid met de waarheid. Bijvoorbeeld door ijzerpoeder toe te voegen in plaats van ijzerzout en dan met een stalen gezicht beweren dat het produkt goed is voor je gezondheid. Of door onbegrijpelijke offertes voor hypotheken aan te bieden. Het levert vast meer omzet op. Maar het blijft bedrog, hoe je het ook wendt of keert.

De opmerkingen van Minister van der Hoeven hebben een hoop verontwaardigd gesputter opgeleverd bij de koepels van de werkgevers, VNO-NCW en MKB-Nederland. Maar de vraag is niet of Van der Hoeven gelijk heeft. Dat heeft ze namelijk. De vraag is of we het bedrijfsleven weer de normale basisnormen kunnen bijbrengen die we van onze moeder hebben geleerd. Bijvoorbeeld dat liegen niet mag, en bedriegen ook niet.

Paul Lensink