Lapmiddel voor levendige democratie
De wettelijke regeling voor directe overheidssubsidiëring van politieke partijen is nog maar tien jaar oud - indirecte overheidssteun, bijvoorbeeld voor wetenschappelijke bureaus of in de vorm van gratis zendtijd op televisie, bestaat al sinds 1971.
Voordien werden bijna alle activiteiten betaald uit de ledencontributie, maar dat werd een onbereikbaar ideaal sinds de ontzuiling een gestage daling van het aantal leden in gang zette.
Om een toevlucht tot particuliere sponsoring tegen te gaan is overheidssubsidie toen mede omarmd als oplossing voor de teruglopende inkomsten van politieke partijen. Dit ter voorkoming van mogelijke belangenverstrengeling én onder het adagium dat verkiezingen niet te koop mogen zijn. Ook deze principes sneuvelden. Naast salarisafdracht van volksvertegenwoordigers aan de partij en fondsenwerving zijn giften en sponsoring anno 2009 steeds meer in zwang geraakt om de gestegen uitgaven, vooral voor verkiezingscampagnes, mogelijk te maken.
Giften
In zijn advies van april 2009 bepleit de Raad voor het openbaar bestuur (Rob) dat politieke partijen ongelimiteerd giften moeten kunnen ontvangen. Dit pleidooi is in het voordeel van nieuwe politieke partijen die zich profileren als ‘beweging’ zonder leden. Anders dan tot nu toe gebruikelijk moeten deze partijen in ruil daarvoor wel openheid van zaken betrachten over hun financieringswijze door registratie en openbaarmaking van alle donaties.
Eveneens afwijkend van de huidige praktijk wil de Rob de hoogte van overheidssubsidies mede laten bepalen door het aantal openbaar geregistreerde donateurs in plaats van alleen door het aantal Tweede Kamerzetels en partijleden. Die meegetelde donateurs moeten dan wel invloed kunnen uitoefenen op de inhoud van het partijprogramma, op de samenstelling van het partijbestuur en op de kandidatenlijsten voor vertegenwoordigende functies.
Met het oog op de kwaliteit van de lokale democratie vindt de Rob verder een aparte subsidieregeling wenselijk voor plaatselijke politieke groeperingen, die in het huidige bestel achter het net vissen. Bovengenoemde adviezen gaan in tegen het (bij het Rob bekende) voorstel van het kabinet voor de Wet financiering politieke partijen (Wfpp) dat nog op behandeling wacht in de Tweede Kamer. Hierin is wel sprake van een maximum aan gulle giften aan politieke partijen en neveninstellingen en tellen donateurs niet mee voor overheidssubsidie.
De Rob-aanbevelingen verschenen dan ook ongevraagd en maken deel uit van een breder advies dat is gericht op het keren van het almaar tanende vertrouwen van burgers in politieke partijen. Behalve in dalende ledentallen en een toenemend aantal zwevende kiezers komt dat vertrouwensverlies ook tot uiting in het geringe activisme van de nog overgebleven leden.
Hierdoor hebben partijen steeds meer moeite met het rekruteren van geschikte kandidaten voor politieke functies. Zonder vaste (en actieve) achterban lopen zij bovendien de kans te verworden tot reclamebureaus. Branding, onder meer van de persoon achter de politicus, lijk belangrijker dan de inhoudelijke partijpolitieke profilering. Om iedereen te vriend te houden, is een trek naar het politieke centrum ontstaan waarbij ideologische veren als ballast zijn afgeschud.
Partijdig
Een levendige representatieve democratie bestaat bij de gratie van herkenbare politieke standpunten. Er moet wat te kiezen zijn. De Rob vindt daarom dat partijen zich weer ‘partijdiger’ moeten gaan opstellen zonder zich te laten opjutten of afleiden door de media.
Barack Obama heeft in zijn verkiezingscampagne laten zien hoe burgers buiten de media om rechtstreeks benaderd en gemobiliseerd kunnen worden via mobiele telefoons, e-mail, weblogs en websites, zoals my.barackobama.com. Op deze wijze kwam niet alleen zeshonderd miljoen dollar aan financiële steun binnen, maar raakten zowel leden als niet-leden ook organisatorisch en inhoudelijk betrokken bij de campagne.
In navolging hiervan adviseert de Rob onder meer donateurs actief stemrecht te geven. Vertrouwen Het Rob-advies gooit de knuppel in het hoenderhok. Dat is prijzenswaardig. Herstel van vertrouwen in politieke partijen is immers broodnodig. Sympathiek is ook dat de oplossing niet wordt gezocht in grootschalige institutionele veranderingen.
Het advies vormt echter niet meer dan een aanzet tot discussie. Mogelijke argumenten tegen de gedane aanbevelingen worden nauwelijks besproken (en dus niet weerlegd), zoals het feit dat een grote gift de integriteit van partijen ook onder druk kan zetten als de donateur bekend is. Bovendien staat de ene aanbeveling soms haaks op de andere. Partijen met één gulle gever hoeven niet meer de boer op om vele kleine giften binnen te halen, terwijl daar juist een vergroting van de achterban uit voort kan vloeien.
En wat de opgewaardeerde status van de donateur betreft: waarom zouden we een donateur met actief stemrecht nog donateur noemen? Het past beter in het verenigingsrecht deze te betitelen als ‘tientjeslid’. En zo komen we toch weer uit bij het kernpunt. Burgers moeten zelf bijdragen aan herstel van vertrouwen in de politiek.
Door weer lid te worden van een politieke partij en gebruik te maken van de hieraan verbonden rechten. De rest is lapmiddel en soms erger dan de kwaal. Mijke Houwerzijl is als universitair hoofddocente verbonden aan de rechtenfaculteit van de Radboud Universiteit Nijmegen
Raad voor het Openbaar Bestuur, Advies Democratie vereist partijdigheid. Politieke partijen en formaties in beweging, 2009, ISBN 9789059910430, downloaden via www.rob-rfv.nl, 88 pagina’s.
Dat klinkt uitermate voor de hand liggend, indien het imago van de politiek niet door eigen toedoen afgebrokkeld was.
Het is een kip en ei verhaal.
Het politieke huis is sinds het zuilentijdperk niet veranderd, ondanks dat de hele samenleving drastisch is gewijzigd! Maatschappelijke betrokkenheid is weggevloeid door ontzuiling en welvaart.
Men redeneert nu als een consument.
Wat zie ik in de etalages en in de winkel.
Beiden zijn langjarig bar tegengevallen en men is op een kruispunt gekomen door alle ontwikkelingen.
Een belg reageerde aldus op een column:
De diverse leuzen van de Franse revolutie (vrijheid, gelijkheid, broederlijkheid) waren oorspronkelijk louter accenten van éénzelfde ideaal.
Geleidelijk aan zijn dit losstaande idealen geworden in bewegingen die respectievelijk de vrijheid (liberalisme), gelijkheid (socialisme) en broederlijkheid (nationalisme) predikten.
De komst van grote groepen immigranten zorgt net zoals de industriële revolutie en de wereldoorlogen voor een herschikking en heroriëntering van wat mensen als zinvol ervaren. Einde citaat.
Frappant dat Fortuyn die waarden ook combineerde als nieuwe politiek.
Algemeen belang is in ieders belang in dit tijdsgewricht! Dat sprak aan.
Fortuyn zei simpel: dit is mijn visie, steunt u mij? Bak ik er niks van in de praktijk, dan serveert u mij af bij de nieuwe verkiezingen.
Kijk, dat wil de consument! Als de leider charismatisch is, komt er een verbinding met hem (fans). Dat zag je bij Fortuyn ontstaan. Wilders vormt meer voor veel aanhang een breekijzer naar verandering.
Dat wederom elitaire gemep met populisme is belachelijk! Wilders is een symptoom, zoals Fortuyn voor hem was.
Geen alternatief dan PVV nu. Oude politiek verlamd. Probleem van Fortuyn was al huizenhoog, net zoals die voor de PVV is, hoe kom ik aan kwalitatief goede mensen. Wie met een goede baan stort zich in dat avontuur.
We zien hoe al sinds 1980 de publieke sector een broddellap is en de markwerking niet goed tevoren een solide basis heeft gekregen.
Laat niet partij-gebonden professionals het grote werk doen en politieke partijen goed- of afkeuren en zinnige wensen en suggesties vanuit burgers inbrengen.
Zeker die duur betaalde baantjes in publieke sector ook open voor niet-partij gebonden professionals.
Oude politiek moet nu grote hervormingsstappen zetten, als men een greintje verantwoordelijkheidsgevoel nog bezit voor dit land!