Bewustwording centraal bij verkiezingscampagnes

De vier grote steden gooien met hun campagnes voor de raadsverkiezingen alles in de strijd om zoveel mogelijk kiezers erop te wijzen dat er op 19 maart kan worden gestemd. Bewustwording is bij drie van de vier steden het belangrijkste doel. Behalve in Amsterdam; daar moeten echt meer mensen naar de stembus worden gelokt.

Geen gemeentelijke taak

In Amsterdam wordt gestreefd naar een opkomstpercentage van 65%. Een fikse klus, want vier jaar geleden bleef daar de teller steken op 51,4%. Den Haag, Utrecht en Rotterdam vinden dat opkomstbevordering een taak is van de politieke partijen en niet van gemeenten. Dat blijkt uit een rondgang door Binnenlands Bestuur.

Doelgroepen

Voor de vier grote steden geldt dat iedereen op zijn minst moet weten dat er raadsverkiezingen zijn. In Amsterdam en Rotterdam zijn het er zelfs twee. Naast de reguliere gemeenteraadsverkiezingen zijn daar ook verkiezingen voor respectievelijk de nieuwe bestuurscommissies en gebiedscommissies. Den Haag is de enige gemeente die zich nadrukkelijk op een aantal doelgroepen richt. Amsterdam had aanvankelijk het plan om zich op specifiek allochtone kiezers te richten, maar na flink wat ophef is dat plan losgelaten.

Bijzondere stemlocaties

Een van de lokkertjes om meer Amsterdammers in het stemlokaal te krijgen, zijn bijzondere stemlocaties. Zo kan voor het eerst worden gestemd in de Arena, het Rijksmuseum en het aquarium van Artis. De 560 stembureaus ‘onthullen’ een week voor de verkiezingen hun tijdelijke identiteit, om ook op die manier kiezers ervan te doordringen dat verkiezingen aanstaande zijn. De stempassen worden in een opvallender envelop verstuurd, samen met informatie over de verkiezingen.

Meer dan administratieve handeling

De stempassen gelden op 17, 18 en 19 maart tevens als kortingsbon. Deelnemende instellingen en organisaties geven op vertoon van de stempas een gratis kopje koffie of een gratis entreekaartje weg. ‘Stemmen wordt zo een feest van en voor de hele stad, in plaats van een administratieve handeling tussen boodschappen en werk in’, schrijft burgemeester Van der Laan aan de raad; opdrachtgever voor de gemeentelijke campagne om de opkomst te bevorderen. Verder wordt er volop on- en offline middelen ingezet om het hoe, wat, waar en waarom van verkiezingen onder de aandacht te brengen.

Vooral informeren

Doel van de op 7 februari gestarte campagne in Den Haag is om ‘zo veel mogelijk mensen te informeren’, aldus campagneleidster Claudia Buitenhek. Met natuurlijk de hoop dat zij dan wel gaan stemmen, of nog mooier, ‘dat stemmen een traditie wordt’. Dat geldt zeker voor de ‘first time voters’; een van de drie doelgroepen waarop de Haagse campagne 2014 (budget 370.000 euro, 10.000 euro minder dan in 2010) zich richt. Het gaat om zo’n 22.000 jongeren uit Den Haag tussen de 18 en 22 jaar die dit jaar voor het eerst mogen stemmen.

Engelstalig debat

Expats en niet-EU-onderdanen zijn de tweede doelgroep van de Haagse campagne. Daarbij gaat het om niet-EU-onderdanen die vijf jaar of langer aaneengesloten in Nederland wonen. Voor hen wordt onder meer een Engelstalig debat georganiseerd. Grootste groep zijn de 125.000 Hagenaars uit vier wijken die wel stemmen bij Kamerverkiezingen, maar raadsverkiezingen aan zich voorbij laten gaan. Via onder reclameborden in de wijken hoopt Den Haag ook deze bewoners het stemhokje in te krijgen. Den Haag telt in totaal 380.000 stemgerechtigden. Den Haag noteerde in 2010 een opkomstpercentage van 52,9%, iets lager dan het landelijk gemiddelde van 54,1%.

Dupe

Utrecht heeft net zoals vier jaar geleden (opkomst 2010: 52%) gekozen voor een ‘kennisverhogende’ en niet voor een doelgroepbenadering. ‘Dat is een bewuste keuze van de raad’, vertelt campagnecoördinator Eveline Stroucken. Extra aandacht voor een doelgroep − ouderen of juist jongeren − zou van direct invloed kunnen zijn op het stemgedrag, zo is daarbij de gedachtegang. Sommige politieke partijen zouden daarvan profiteren en andere er juist de dupe van worden.

Burgemeestersbrief

Dus wordt het budget van 70.000 euro besteed aan het reguliere reclame- en campagnewerk. Bestickerde vuilniswagens, toiletreclames in bioscopen, twee stemwijzers, een website, twitteraccount, advertenties en een lijsttrekkersdebat moeten de Utrechtse stemgerechtigden ervan doordringen dat er op 19 maart raadsverkiezingen zijn. Een uitzondering op de ban op doelgroepbenadering is er overigens wel: de first-time voters. Die krijgen, net zoals trouwens ook in Amsterdam en veel andere gemeenten, een brief van de burgemeester om hen te attenderen op de verkiezingen.

2x stemmen

Ook in Rotterdam ligt de nadruk op bewustwording. Evenals Stroucken stelt Patrick Schouteten van de Rotterdamse griffie dat opkomstbevordering ‘vooral bij de politieke partijen ligt’. (opkomst 2010: 62,6%). Met een budget van 6 ton en een slogan voor zowel de reguliere raadsverkiezingen als die voor de gebiedscommissies ‘010, 19 maart, 2X stemmen’ wordt primair ingezet op voorlichting. Via onder meer billboards, abri’s, geplakte bussen, debatten, verkiezingskranten, Stemwijzer en Kieskompas ontkomen de Rotterdammers niet aan de boodschap dat er over minder dan een maand verkiezingen zijn.