Gemeenten worstelen met wobbers

Ambtenaren worden er moedeloos van. Toch lijken gemeenten het uitgangspunt te hanteren de zogeheten veelwobbers snel te bedienen. Ook lijken gemeenten nu door te hebben dat praten met rancuneuze wobbers meer oplevert dan de hakken in het zand te zetten.

Geen inhoudelijke vragen
Acht van de tien verzoeken op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) die in 2020 binnenkwamen bij de gemeente Bergeijk waren afkomstig van een echtpaar uit het kerkdorp Riethoven. Sinds 2017 sturen zij steeds meer Wob-verzoeken. Ambtenaren werken zich een slag in de rondte om die tijdig te ­behandelen, anders volgt een boete. Die hebben ze nog niet gekregen, zegt de gemeentejurist, maar ambtelijk kost het veel tijd, vooral de bezwaar- en beroepsprocedures die erop volgen. ‘Ze stellen geen inhoudelijke vragen, maar proces­vragen, zoals: moet er geen handtekening onder het besluit? Of: is dit wel de bevoegdheid van de commissie bezwaarschriften?’ Er zit geen lijn in de Wob-verzoeken, ze gaan over uiteenlopende onderwerpen. ‘Wel verzoeken zij steeds vaker om al openbare informatie, zoals openbaarmaking van ‘de openbare besluitenlijst van de gemeenteraad/college’.’ De gemeente heeft haar werkwijze omtrent Wob-verzoeken inmiddels (tijdelijk) gewijzigd.

Omvangrijke Wob-verzoeken 'demotiverend'

Wanneer een gemeente veel Wob-verzoeken ontvangt, komt meestal een hoog percentage van één persoon, weet Merel Copier, advocaat bij Hekkelman. ‘Ook gemeentegrootte en de mate van actieve openbaarmaking speelt mee.’ Volgens haar collega Marie-Anna Bullens worstelen gemeenten met veelwobbers. ‘Soms is iemand dagenlang ermee bezig, terwijl die ook andere taken heeft. Daarbij is het behandelen van een Wob-verzoek foutgevoelig. Gemeenten zijn gebonden aan korte termijnen. Zeker bij omvangrijke verzoeken kan een behandelaar iets over het hoofd zien.’ Als iemand alleen Wob-verzoeken indient om iets te doen te hebben, is dat demotiverend voor ambtenaren. ‘De wil is er, maar de frustratie over de zin ervan ook.’ De omvang speelt daarbij een rol. ‘De dwangsom is eraf, maar het karwei is tijdrovend. Gemeenten willen er wat aan doen, variërend van alles toesturen en leges heffen tot alles op de website zetten.’

Spelen op misbruik van recht 'niet per se oplossing'
Gemeenten moeten een Wob-verzoek binnen vier weken behandelen en mogen die termijn één keer verlengen. Uitgangspunt is meestal binnen de termijn een beslissing te nemen, ervaart Copier. ‘Maar het gaat soms om een ruim bereik, met ook e-mails, en de gemeente moet eerst onderzoeken welke stukken onder haar berusten en onder het bereik van het verzoek vallen. Daarna moet ze bezien welke stukken wel en niet openbaar kunnen worden gemaakt en dan moet het college een besluit nemen. Het lukt dan niet altijd de termijn te halen.’ Als het gaat om zaken waarin parallel een procedure loopt, komen gemeenten vaak bij juridisch adviseurs als Hekkelman terecht, aldus Bullens. ‘Indieners willen informatie verzamelen om meer argumenten aan te voeren. Als een besluit of procedure onder de rechter is, vragen gemeenten ons wel om een toets te doen, zoals bij een bestemmingsplanprocedure of een conflict met de gemeente. Gaat het om misbruik van recht? Onze ervaring is dat hierop spelen niet per se de oplossing is.’

Juridiseren 'niet in belang gemeente'
Het aantal veelwobbers is zeer beperkt, weet Wob-specialist Roger Vleugels die in dertig jaar tijd als juridisch adviseur ongeveer 7500 Wob-procedures voerde voor zijn cliënten. Ook was hij een van de wetgevingsadviseurs voor de nieuwe Wob. ‘Hooguit 10 tot 15 procent van de gemeenten heeft er beperkt last van of van gehad, want door genoemde wijzigingen is het aantal al afgenomen. Volgens hem deden gemeenten die te maken hebben met rancuneuze wobbers dit lang ‘nogal dom’: traag beslissen, juridiseren, hakken in het zand. ‘Maar het begint gemeenten nu helder te worden dat juridiseren niet in hun belang is. Een hogere ambtenaar of wethouder met de verzoeker laten praten, leidt vaak tot het stoppen met wobben uit rancuneuze oogmerken.’

Lees het hele verhaal over hoe gemeenten omgaan met Wob-verzoeken deze week in BB02 (inlog)