Verkiezing burgemeester Den Haag 'wettelijk mogelijk'

‘De burgemeester is de hoogste politieke functie van de stad en het is te gek voor woorden dat burgers geen enkele zeggenschap hebben over wie dat moet worden’, aldus Niesco Dubbelboer, oud-PvdA-Kamerlid en woordvoerder van de beweging Meer Democratie in een open brief aan de gemeenteraad van Den Haag.

Ad-hoc verkiezing
Meer Democratie pleit voor een directe verkiezing van de opvolger van de Haagse burgemeester Pauline Krikke. De gemeenteraad kan een dergelijke 'ad-hoc verkiezing' zelf uitschrijven binnen de bestaande wettelijke procedures. De grondwetswijziging die de gekozen burgemeester mogelijk maakt, is vorig jaar goedgekeurd, maar voor Den Haag komt die stelselwijziging net te laat, aldus Dubbelboer.

Kandidaten maken zichzelf bekend
Volgende week maandag stelt de Haagse gemeenteraad een profielschets vast van de ideale nieuwe burgemeester. ‘Wij roepen de gemeenteraad op om daarin op te nemen dat kandidaten gevraagd wordt zichzelf als burgemeesterskandidaat bekend te maken. Dat is belangrijk, omdat er wettelijk gezien geheimhouding rust op de benoemingsprocedure, maar niet als mensen van zichzelf bekend maken dat ze hebben gesolliciteerd’, zegt Dubbelboer.

Verkiezing wettelijk mogelijk
Daarnaast doet de gemeenteraad een aanbeveling omtrent de kandidaten aan de minister. Die wordt in de praktijk vrijwel altijd overgenomen. ‘De gemeenteraad kan haar aanbeveling laten afhangen van de verkiezing die zij daarvoor organiseert.’ Volgens Dubbelboer hebben juristen naar het plan van Meer Democratie gekeken. ‘Het kan binnen de huidige wettelijke mogelijkheden. Als er maar politieke wil is.’

Groter draagvlak
In de open brief schrijven de initiatiefnemers dat de huidige benoeming van de burgemeester achter gesloten deuren plaatsvindt ‘met nul invloed van de burgers’. ‘Dit is volkomen uit de tijd. Het is 2020 en geen 1919!’ Uit buitenlandse ervaringen weet de beweging dat een verkozen burgemeester goed geworteld is in de lokale gemeenschap. ‘Het draagvlak voor besluiten van die burgemeester is groter en bovendien versterkt het de rechtstreekse betrokkenheid van de burgers bij het lokale bestuur.’

Burgerraadpleging
Het is essentieel dat de raad in de profielschets opneemt dat kandidaten die zich publiekelijk bekend maken de voorkeur genieten voor uitnodigingen van de raad voor gesprekken. Mochten zij zich dan inderdaad publiekelijk bekend hebben gemaakt, dan volgt overleg tussen de raad en de commissaris van de Koning die vervolgens een shortlist opstelt. Daarna volgt de burgerraadpleging. Inwoners van Den Haag kunnen per brief of online met een unieke code in een periode van vier weken de volgorde van hun voorkeur aangeven. Kandidaten kunnen zich presenteren tijdens publieke bijeenkomsten.

Level playing field
Om een ‘level playing field’ te creëren krijgt elke kandidaat dezelfde mate van ondersteuning en komen er basale spelregels. Zo zouden kandidaten bijvoorbeeld geen campagne kunnen voeren met eigen geld en is er ‘een bepaalde etiquette’. Na de burgerraadpleging verwerkt de vertrouwenscommissie de gegevens en kan de raad de uitkomst betrekken bij het opstellen van de verplichte aanbeveling van twee kandidaten. Dit proces vindt plaats achter gesloten deuren en in een geheime stemming in de gemeenteraad.