Als corona het bestuur raakt

Onlangs werd een Venlose wethouder met corona opgenomen in het ziekenhuis. Wat gebeurt er als een burgemeester uitvalt? Wat als het hele college wegvalt of een (groot) deel van de ambtenaren? Daarvoor hebben gemeenten en veiligheidsregio’s een continuïteitsplan.

Wet veiligheidsregio's
Voor de veiligheidsregio is de vervanging geregeld in artikel 11 lid 1 Wet veiligheidsregio's. Als een burgemeester ziek is, is het gebruikelijk dat de locoburgemeester hem/haar vervangt. Dat geldt niet voor de voorzitter van de veiligheidsregio, want die wordt vervangen door een andere burgemeester. ‘Het is niet zo dat een Haagse wethouder opeens voorzitter wordt van de Veiligheidsregio Haaglanden als Remkes ziek wordt. Als de burgemeester van Den Haag ziek is, vervangt de burgemeester van Zoetermeer hem’, vertelt Wouter Jong, adviseur crisisbeheersing van het Nederlands Genootschap van Burgemeesters.

Langstzittend gemeenteraadslid
Het locoburgemeesterschap is geregeld in artikel 77 van de Gemeentewet. Als er geen collegeleden zijn die hem/haar kunnen vervangen, omdat ze bijvoorbeeld allemaal ziek zijn geworden, dan wordt het ambt waargenomen door het langstzittende lid van de raad. Dat gebeurde bijvoorbeeld in 2008 in Amsterdam, toen het hele college tegelijk op vakantie was en VVD-raadslid Eric van de Burg die toen overigens in de oppositie zat, even burgemeester was. ‘Verder geldt dat de burgemeester net als ieder ander zoveel mogelijk thuiswerkt, dus ook bij onze leden is er veel overleg via Teams’, vertelt Jong. ‘Datzelfde geldt ook als het college in quarantaine zou zitten. Ik zie dat ook collegevergaderingen online worden gehouden.’

Continuïteitsplan
In de veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland was het eerste formele overleg over het coronavirus op 27 februari. ‘Vanaf dat moment hebben de verschillende organisaties maatregelen genomen, (mede) gebaseerd op hun continuïteitsplannen’, laat de veiligheidsregio weten. ‘Met het nemen van de maatregelen zijn die plannen in werking getreden.’ Mocht de voorzitter, Femke Halsema, burgemeester van Amsterdam, uitvallen wegens bijvoorbeeld ziekte, dan neemt de burgemeester van Amstelveen haar taak over.

Privacy
Ook in de gemeente Olst-Wijhe is het continuïteitsplan in werking getreden. ‘Het wordt continu op basis van ervaringen en ontwikkelingen bijgesteld’, aldus een woordvoerder. ‘Als de burgemeester ziek wordt, communiceren we dit naar onze inwoners, mede omdat hij vervangen wordt. Het is belangrijk dit bekend te maken. In het geval van individuele collegeleden hebben we ook te maken met de privacy van de bestuurder en bekijken we het per geval.’ De gemeente Tilburg gaat er niet vanuit dat het hele college tegelijk ziek wordt 

Geen kaasschaaf
Mocht 10, 30 of 50 procent van de ambtenaren uitvallen, dan kijkt de veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland naar welke onderdelen van de bedrijfsvoering prioriteit hebben en zorgt men dat die kunnen worden voortgezet. ‘Hierbij hanteren we geen kaasschaaf, maar kan het zo zijn dat sommige onderdelen tijdelijk vervallen, terwijl andere juist op volle kracht doorgaan.’ 

Drie keer per week afstemming
Als ambtenaren in Olst-Wijhe uitvallen kijkt de gemeente naar wat mogelijk is met de ambtenaren die wel aan het werk zijn. Hiervoor heeft de gemeente een crisisbedrijfsvoeringsplan. ‘We stemmen dit nu al drie keer per week af. Uitgangspunt is dat de dienstverlening aan de burger zoveel mogelijk moet doorgaan. Niet-prioritaire bedrijfsprocessen worden afgeschaald of vertraagd ten gunste van kritische bedrijfsprocessen.’ De gemeente Tilburg noemt de vraag welke maatregelen bij uitval van een substantieel aantal ambtenaren worden genomen ‘een hypothetische vraag die wij niet beantwoorden’.

Communicatie is maatwerk
Hoe de communicatie in zijn werk gaat wanneer een ziektegeval van een bestuurder naar buiten komt en wat in dat geval wel en niet wordt gezegd hangt af van de ernst van de ziekte, aldus veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland. Ook het informeren van de inwoners over de continuïteit van hun bestuur en het welzijn van hun bestuurders na het in werking treden van een continuïteitsplan is maatwerk. Voor het waarschuwen van mensen die recent in contact zijn geweest met de besmette bestuurder of zijn directe familie wordt het reguliere GGD-beleid gevolgd.

Best practices delen
Dat protocol wordt ook in Olst-Wijhe gevolgd. Gemeenten hebben ieder hun eigen continuïteitsplan, maar binnen de Veiligheidsregio IJsselland worden wel best practices gedeeld, aldus de woordvoerder. In geen van de genoemde gemeenten of veiligheidsregio’s zijn, voor zover medegedeeld, bestuurders ziek geworden door het coronavirus.

NASCHRIFT
In de eerste versie van dit bericht noemde Wouter Jong ook 'Zoom' als communicatiemiddel. Op het contactmoment met Jong was de onveiligheid van Zoom nog geen issue. Hij zou het nu dan ook niet meer aanraden. Om die reden is dit element uit het bericht verwijderd evenals de reactie erop onder dit bericht. In het blad staat de zinsnede nog wel, maar die kan dus buiten beschouwing worden gelaten.