De economische crisis heeft de afgelopen jaren in Nederland grote gevolgen gehad voor de vastgoed- en de grondmarkt. De wijze waarop gemeenten in hun grondexploitaties hierop hebben gereageerd door uitstellen, aanpassen en/of afstellen van deze exploitaties heeft gevolgen gehad (en heeft nog steeds gevolgen) voor de financiële situatie van gemeenten.
Voor de ministeries van Infrastructuur & Milieu (I&M) en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) is het van belang om een landelijk beeld te hebben van de financiële positie van gemeentelijke grondbedrijven. Vandaar dat de ministeries van I&M en BZK en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) sinds 2010 jaarlijks opdracht geven voor een onderzoek naar de financiële situatie bij gemeentelijke grondbedrijven. Doel van het onderzoek is inzicht te verkrijgen in de financiële verliezen en risico’s die de economische crisis met zich meebrengt voor de gemeentelijke grondbedrijven.
Het huidige onderzoek, gebaseerd op de feitelijke gegevens uit de jaarrekeningen van 2013 van de 403 gemeenten, is niet alleen een voortzetting van het onderzoek van vorig jaar, maar is dit jaar tevens in reikwijdte uitgebreid. Wij kijken niet alleen naar de eigen grondexploitaties van de gemeenten, maar ook naar de participatie van gemeenten in samenwerkingsverbanden. Tenslotte geven wij ook een doorkijk naar de verwachte toekomstige verliezen van gemeenten in hun grondportefeuille.
In dit rapport geven wij antwoord op drie deelvragen, die voor beide ministeries relevant zijn voor het landelijke beeld van de financiële positie van gemeentelijke grondbedrijven:
1. Geef inzicht in de financiële positie van gemeenten in hun eigen grondexploitaties;
2. Geef inzicht in de omvang en risico’s van gemeentelijke participatie in (publieke-private) samenwerkingsverbanden;
3. Geef inzicht in de verwachte toekomstige verliezen voor gemeenten.
Inhoudsopgave
Managementsamenvatting
Gemeentelijke grondexploitaties 2013
Gemeenten in samenwerkingsverbanden
Toekomstige verliezen gemeentelijke grondbedrijven
Inleiding
Aanleiding
Samenhang deelvragen en leeswijzer
Gemeentelijke grondexploitaties
Boekwaarden en verliesvoorzieningen
Regionale resultaten
Reservepositie
Risicoprofiel
Kosten en opbrengsten
Indices en rentevoet
Netto contante waarde
Verliezen 2013
Gemeenten in samenwerkingsverbanden
Informatieverzameling
Boekwaarde en verliesvoorziening
Netto contante waarde
Rentevoet en risico-exposure
Schatting verliesvoorziening
Financiële positie gemeentelijke grondbedrijven
Toekomstige verliezen gemeentelijke grondbedrijven
Totaalbeeld voor de komende vijf jaar
Afbakening
Woningmarkt
Bedrijfsterreinenmarkt
Kantorenmarkt
Bijlagen
Bijlage 1: Begrippenlijst
Bijlage 2: Methodologische verantwoording
Bijlage 3: Colofon