Kosten bewindstelling frustreren gemeenten

De gemeente Enschede mag niet het verzoekschrift tot onderbewindstelling aan de rechtbank opvragen bij een aanvrager van bijzondere bijstand alvorens de aanvraag in behandeling te nemen. Dat heeft de Centrale Raad van Beroep bepaald, tot grote teleurstelling van wethouder Patrick Welman. ‘Het rijk steekt zijn kop in het zand.’

Verzoekschrift
Het is de eerste zaak die de gemeente Enschede in hoger beroep verliest. Eerder verloor ze al vier keer een vergelijkbare zaak bij het kantongerecht. Nu ging het om een inwoner van Enschede die twee jaar geleden bij de gemeente bijzondere bijstand had aangevraagd voor de kosten van bewindvoering en het beheer van het persoonsgebonden budget. De gemeente Enschede wilde voor zij de aanvraag in behandeling zou nemen binnen een week meer informatie ontvangen, waaronder het verzoekschrift tot onderbewindstelling aan de rechtbank. Volgens de aanvrager was dit niet nodig. Daarop stelde de gemeente de aanvraag buiten behandeling en verklaarde zij het bezwaar ertegen ongegrond. De rechtbank en nu ook de Centrale Raad van Beroep (CRvB) gaven de aanvrager gelijk. Die had voldoende informatie overhandigd.

Goedkopere oplossing
De gemeente Enschede voerde in het hoger beroep aan dat de gevraagde gegevens nodig zijn om de noodzaak van onderbewindstelling te kunnen beoordelen en te kijken of ook een alternatieve goedkopere adequate oplossing mogelijk is. Dat beleid voert de gemeente al sinds december 2014. Daarvoor is het verzoekschrift tot onderbewindstelling aan de rechtbank nodig en eventueel een plan van aanpak. In een uitspraak uit 2001 oordeelde de CRvB al dat de kantonrechter die noodzaak beoordeelt en vaststelt. Dat had ook het uitgangspunt moeten zijn voor het college van Enschede. De inwerkingstelling van de Participatiewet verandert hier niets aan. Wel kan de gemeente de noodzaak tussentijds verifiëren net als de werkzaamheden van de bewindvoerder en of kosten voor bijzondere bijstand echt worden gemaakt.

Teleurstelling

Het verzoekschrift hoeft niet te worden verstrekt om inzicht te krijgen in de kwaliteit van de bewindvoerder of voor ontwikkeling van schuldhulpverleningsbeleid. Het college van Enschede wees ook op een motie van Kamerleden Heerma en Schouten die stelt dat de rechter eerst advies moet inwinnen bij de gemeente voor deze over de onderbewindstelling beslist. Maar die motie is nog niet uitgevoerd, dus daar kan de CRvB zich niet op baseren. ‘Erg teleurstellend’, vindt wethouder Patrick Welman. ‘Gemeenten doen veel moeite om de explosie aan kosten voor beschermingsbewind onder controle te krijgen. Wij zijn daar niet uniek in. We kozen voor dit traject en de rechter zegt dat dit niet de juiste route is. Wel zien wij bevestigd dat maar één partij kan helpen en dat is het rijk. Daar zit mijn grootste teleurstelling. De ministeries van Veiligheid en Justitie en SZW en de Tweede Kamer geven niet thuis. Zij steken hun kop in het zand en gemeenten moeten oplossingen zoeken.’

Kwaliteit bewindvoering

Volgens Welman stegen de kosten voor beschermingsbewind in tien jaar van een paar ton naar 2,7 miljoen. ‘Ik spreek met wel honderd organisaties die met beschermingsbewind bezig zijn. Dat kost veel tijd en middelen die ik liever aan preventie en armoedebeleid besteed.’ Het gaat de gemeente niet alleen om de financiën . ‘Het gaat ook over de kwaliteit van bewindvoerders. Bewindvoerders hebben een te hoge caseload of hebben hier cliënten en zijn elders gehuisvest. Er is kritiek op de geleverde kwaliteit. Ik kan daar nu niet vooraf over oordelen. Dat neem ik het rijk echt kwalijk.’

Help ons

Als lid van de VNG-commissie Werk en Inkomen bood Welman enkele jaren geleden met een aantal andere partijen een pamflet aan de Tweede Kamer aan dat vroeg om meer armslag voor gemeenten. ‘Die is niet gegeven. En ook al wordt de motie uitgevoerd: het probleem wordt niet minder. In de meeste gemeenten gaat 40 tot 50 procent van de bijzondere bijstand op aan beschermingsbewind. Dat heeft zijn doel, maar er zijn meer oplossingen. Dan moet je gemeenten wel positie geven. We mogen nu alleen betalen.’ De gemeente Deventer biedt weliswaar zelf beschermingsbewind aan en wijst privépartijen af. Welman: ‘Daar wordt nu uit concurrentieoverwegingen naar gekeken. Ik blijf tegen het rijk zeggen: help gemeenten nou en geef duidelijkheid. Laat ons niet in de steek.’