In de bouw geldt: garantie tot aan de deur

Nieuwbouw wordt vaak niet volgens het oorspronkelijke ontwerp en bouwplan uitgevoerd. Daardoor is onbekend of deze bouwwerken wel veilig genoeg worden opgeleverd. Dit beeld doemt op uit recent onderzoek in opdracht van de Vrom Inspectie naar vijftien nieuwbouwprojecten in het land. Bij twaalf van die vijftien projecten is volgens de onderzoekers ‘onvoldoende aantoonbaar’ of ze wel veilig zijn. Het betreft onder meer de nieuwbouw voor twee scholen, een sporthal, een tunnel en appartementencomplexen, blijkt uit het rapport Borging van de constructieve veiligheid in 15 bouwprojecten van de Vrom Inspectie.

‘Een urgent probleem voor de hele bouwsector’, waarschuwt Dik-Gert Mans, voorzitter van het Platform Constructieve Veiligheid, die deelnam aan het onderzoek. Hij meent dat de conclusies uit het onderzoek gelden voor de hele sector. ‘Ik zeg niet dat de onderzochte projecten onveilig zijn, maar we kunnen niet met zekerheid zeggen dat de gebouwen wél veilig zijn. We hebben de projecten niet gekozen omdat er al iets mee aan de hand was. Ze zijn representatief voor nieuwbouw in Nederland.’

Volgens Mans wordt die onzekerheid veroorzaakt door verregaande versnippering binnen projecten tussen opdrachtgever, architect, technische bureaus, aannemers en onderaannemers. ‘Vaak is het ontwerp al onvoldoende of onvolledig. Of wordt tussentijds afgeweken van het oorspronkelijke ontwerp, wat tot wijzigingen leidt die slecht uitpakken voor de veiligheid. Sommige aanpassingen worden gemeld, andere niet.

Bovendien ontbreekt bij de slecht scorende projecten een helikopterview op het ontwerp en een deugdelijke uitvoering. Dat is onacceptabel. Vergelijk het met bijvoorbeeld de auto-industrie. Daar twijfel je ook niet of een auto onveilig is.’ Bij de meeste van de onderzochte projecten werden belangrijke elementen in de constructie anders uitgevoerd dan was voorzien in de bouwkundige tekeningen. Daarbij gaat het om onderdelen van de dragende constructie (zie kader).

Toezicht

Alleen maar meer controle door Bouw- en Woningtoezicht biedt volgens de onderzoekers geen oplossing. ‘Bouwprojecten zijn tegenwoordig zeer specialistisch, en dat neemt alleen nog maar toe. Onbegonnen werk om al die gespecialiseerde kennis in huis te halen’, zegt Mans. Bovendien blijkt dat de meeste diensten Bouw- en Woningtoezicht te weinig mensen en kennis in huis hebben om intensief toezicht waar te maken. Mans: ‘Je ziet wel dat door de tijdsdruk informatie voor vergunningverlening versnipperd wordt aangeleverd. De ambtenaren kunnen ternauwernood de vergunningverlening voor projecten aan.’

Ter illustratie: bij een van de onderzochte projecten werd de informatie door de aanvrager in zestig brokken aangeleverd bij de gemeente. De ambtenaren hadden er al een hele kluif aan om van die informatie een overzichtelijk geheel te maken. Volgens Mans is dit wel een signaal: ‘Dan kun je als dienst al weten dat er iets niet in orde is en dat bij dat project strakkere controle nodig is. Gerichter toezicht dus.’ De Vrom Inspectie ziet een prominente rol weggelegd voor de opdrachtgever. Mans: ‘Daar zit de macht om veiligheidseisen aan het ontwerp en het resultaat te stellen. Kijk bij gunning niet alleen naar het geld. Stel kwaliteitseisen. Als die ontbreken bij een bouwplan, kunnen overheden bij de opdrachtgever vragen waarom die veiligheidseisen er niet in zitten.’

De onderzochte nieuwbouwprojecten zijn in het rapport geanonimiseerd. Volgens een woordvoerder van de Vrom Inspectie was dat nodig om de medewerking van opdrachtgevers, architecten en bouwers te krijgen. De woordvoerder: ‘Extern bureau K+V heeft het onderzoek gedaan en de resultaten geanonimiseerd bij de Vrom Inspectie aangeleverd. Wij weten ook niet om welke projecten het gaat.’ Zijn mogelijke constructieproblemen bij beschreven projecten - zoals de nieuwbouw van een gymnasium - opgelost? Mans: ‘De in het rapport genoemde interventies zijn door de projectorganisaties zelf geïnitieerd en hebben veiligheidsproblemen voorkomen. Maar je kunt bij onvoldoende borging niet op voorhand uitsluiten dat er nog verborgen gebreken zijn.’

Vervelende surprise

Uit het rapport van de Vrom-Inspectie blijkt dat twijfelachtige aanpassingen in de projecten steevast tot onaangename verrassingen leidden. Tijdens de bouw werden essentiële elementen in de constructie anders uitgevoerd dan was voorzien in de bouwkundige tekeningen - of zelfs achterwege gelaten. Daarbij gaat het om dragende balken, kolommen, fundamenten, betonbewapening of dakspanten. De tussentijdse wijzigingen kwamen onder meer voort uit onheldere bouwtekeningen, foute berekeningen, miscommunicatie met onderaannemers of te hoge tijdsdruk. In enkele gevallen leidden de gewijzigde constructies later tot zeer hoge herstelkosten. Onderzoeker Mans: ‘Zoals bij de parkeergarage in Bos en Lommer.’