Gezondheid in de stad

We leven in een tijd waarin de roep om gezonde steden groeit: we worden steeds vaker geconfronteerd met ongezonde voeding, welvaartsziekten die toenemen, kinderen die steeds minder buiten spelen, vergrijzing, ouderen die eenzamer worden en meer jongeren die worstelen met mentale problemen. Het is duidelijk dat de omgeving waarin we wonen, werken en ontspannen hier een belangrijke factor in is.

Toch is gezondheid nog (te) weinig onderdeel van de grote stappen die gezet zijn om duurzaamheid te integreren in ruimtelijke ontwikkelingen. Hoe integreer je ambities voor een gezonde leefomgeving dan wél in eisen en wensen van een duurzame gebiedsontwikkeling?

In deze aankomende serie van blogs leggen wij meer uit over hoe vanuit verschillende thema’s waar wij aan werken, de verbinding kan worden gelegd met het creëren van een gezonde leefomgeving. Denk aan klimaatadaptatie, duurzame mobiliteit, wijkaanpakken en voedsel. Ook kijken we hoe data hieraan kan bijdragen.

In deze blog gaan we in op de definitie van de gezonde leefomgeving en welke thema’s hieraan kunnen bijdragen.

De rol van gezondheid in onze leefomgeving

De inrichting van onze leefomgeving speelt een belangrijke rol in onze gezondheid. Zowel vanuit preventie-oogpunt, als vanuit bevordering. Voor luchtkwaliteit en geluidshinder zijn duidelijke meetbare en vaak ook wettelijke normen opgesteld om ziekten te voorkomen. Er wordt nu echter nog weinig ingezet op gezondheidsbevordering. Hoe richten we de ruimte zo in dat mensen gestimuleerd worden om gezonder te leven? Om te gaan bewegen, ontmoeten en ontspannen? En zo hun fysieke en mentale gezondheid te verbeteren.

Vanuit een eerdere verkenning hebben we een zestal thema’s geïdentificeerd die van belang zijn voor een gezonde leefomgeving, met de bouwstenen waaruit een thema bestaat.

Wanneer je naar deze thema’s en bouwstenen kijkt is snel te zien dat gezondheid en duurzaamheid op veel vlakken onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Duurzame keuzes kunnen bijdragen aan gezondheid en andersom. Meer groen in de wijk vanwege klimaatadaptieve of natuurinclusieve regels, zorgt ook voor meer koeling en de afname van stress. Ook kan ditzelfde groen zo worden ingezet dat het gebruikt kan worden voor sport, spel en zelfs eetbaar groen. Multifunctioneel groen dus. En de verduurzaming van mobiliteit door te elektrificeren en in te zetten op fiets en voetganger in het ontwerp van een gebied (STOMP), stimuleren actief vervoer en een schonere lucht.

De integrale duurzaamheidsheidsaanpak en gezondheid

De bouwopgaven worden steeds ingewikkelder. Niet alleen moeten er op de korte termijn heel veel woningen gebouwd worden, dit moet ook grotendeels binnenstedelijk gebeuren. De druk op de ruimte en financiële haalbaarheid is daarmee groot. Ook komen er steeds meer regels en normen waaraan moet worden voldaan, en de ontwikkeling van nieuwe concepten voor bijvoorbeeld energie-opwek gaan vaak sneller dan de bouwontwikkeling zelf. Het is daarom cruciaal om vanaf de visiefase integraal na te denken over de duurzaamheidsambities voor een gebied. Hierin is het een gemist kans om niet de uitgangspunten voor de gezonde stad direct mee te nemen.

Daarom hebben we de gezonde leefomgeving geïntegreerd in onze integrale duurzaamheidsaanpak. Een aanpak waarbij we gemeenten en ontwikkelaars helpen om zoveel mogelijk ambities op het gebied van duurzaamheid en gezondheid waar te maken. Door te kijken waar de kansen en knelpunten liggen, maar ook door te kijken hoe de duurzaamheidsmaatregelen vanuit de verschillende thema’s elkaar versterken en kunnen worden gekoppeld.

Hieronder een aantal voorbeelden uit ons werk:

Motorstraatgebied Rotterdam

Arcadis | Over Morgen was gevraagd om het onderdeel duurzaamheid van de ontwikkelvisie verder uit te werken voor het Motorstraatgebied in Rotterdam. Dit heeft geresulteerd in een ambitieuze en gezamenlijke visie op de duurzaamheidsopgave: het Motorstraatgebied als een duurzame en gezonde leer-, werk-, woon en zorgcampus. Een belangrijke bouwsteen in deze visie is: auto’s uit de buitenruimte. Hierdoor wordt ruimte gecreëerd voor groen, sport, spel en hoogwaardige verblijfs- en ontmoetingsplekken. Daarnaast wordt ingezet op het stimuleren van fietsen en wandelen.

Het vergroenen van daken en gevels draagt bij aan een groene en koele leefomgeving ten behoeve van de fysieke en mentale gezondheid van gebruikers en bewoners van het gebied. Met een integrale visie en strategie met speciale aandacht voor de verblijfskwaliteit van het gebied, wordt dus bijgedragen aan een gezonde leefomgeving.

Gebiedsvisie Stadshaven Nijkerk

De Havenkom in Nijkerk wordt getransformeerd tot een gebied om te wonen, werken en recreëren. Arcadis | Over Morgen is gevraagd de onderwerpen duurzaamheid en gezondheid verder uit te werken voor de gebiedsvisie. In de gebiedsvisie is nu opgenomen dat Stadshaven een gebied moet worden dat toegankelijk is voor jong en oud: er worden ontmoetingsplekken gecreëerd en er zijn levendige plinten. De openbare ruimte wordt groen en natuurinclusief ingericht en het gebied wordt zoveel mogelijk autoluw. Dit zorgt voor een aantrekkelijke openbare ruimte om naar buiten te gaan en te bewegen.

Ons advies

Ons advies is dan ook: leg de verbinding tussen duurzaamheidsopgaven en gezondheid en andersom. Met vaak al veel uitdagingen, ambities en eisen in een gebied rondom duurzaamheid, lijkt de gezonde leefomgeving misschien weer een extra blok op de stapel van eisen, wensen en ambities.

Maar er hoeft niet per definitie gekozen te worden tussen duurzaamheid óf gezondheid. Een gezonde leefomgeving kan juist dienen als kapstok voor andere opgaven. Door de koppelkansen tussen duurzaamheid en een gezonde leefomgeving op te zoeken in een ontwikkeling, kan er zo een duurzaam gebied én een fijne en gezonde leefomgeving worden gecreëerd voor bewoners.