‘Dreiging van buitenaf heeft Europa verenigd’
Europarlementariër Bart Groothuis ziet Europa wetten aannemen die vijf jaar geleden nog ondenkbaar waren.
Europarlementariër Bart Groothuis (VVD) maakte zich de afgelopen jaren hard voor de Europese veiligheid. Als het aan hem ligt, doet hij dat ook de komende vier jaar. Tegen zijn eigen verwachtingen in zit hij in Brussel volledig op zijn plek.
Niemand die het ziet
Bart Groothuis is de man die van digitale veiligheid zijn missie heeft gemaakt. Televisiekijkers kennen de Europarlementariër uit de docuserie Niemand die het ziet, waarin hij zijn collega’s probeert te overtuigen van de dreiging uit drie specifieke landen, vier als je Noord-Korea meetelt. Geregeld oogt hij getergd in de serie. Toch zit Groothuis naar eigen zeggen geweldig op zijn plek in het Europarlement. ‘In Brussel kun je wat frustratie omzetten in positieve energie.’
‘In Brussel kun je wat frustratie omzetten in positieve energie.’
Eén brok ongeluk
Voor hij in het Europees Parlement zitting nam, werkte Groothuis lange tijd bij het ministerie van Defensie als cyberanalist. ‘Wij wezen hackers aan, maar er werd weinig met hun bevindingen gedaan. We bezochten bedrijven waarvan het intellectueel eigendom was verdwenen en die binnen een paar jaar werden ingehaald door de Chinezen; zaken die met veel bloed, zweet en tranen waren ontwikkeld en waar we als maatschappij in hadden geïnvesteerd. We zagen militaire technologie naar Rusland verdwijnen. Het was voor mij één brok ongeluk over hoe weinig wij terugdeden.’
Dood door duizend sneetjes
Death by a thousand cuts noemt hij het, duizend kleine sneetjes van een verborgen vijand die er uiteindelijk toe leiden dat je doodbloedt. Het begon met spionage en het stelen van intellectueel eigendom. Inmiddels is er beïnvloeding van verkiezingen bij gekomen, het zaaien van onrust op sociale media, het vergroten van het wantrouwen in instituties, op alle mogelijke manieren. Zo was Parijs in de herfst van 2023 volledig in de ban van een bedwantsenplaag. Achteraf bleek de angst sterk te zijn aangewakkerd door Russische sociale media-accounts.
BB Waarom steekt Rusland in godsnaam energie in een bedwantsencampagne?
Dat is onderdeel van het Russische instrumentarium. Ik heb daar bij Defensie elf jaar onderzoek naar gedaan. De KGB noemde het active measures. Wat ze doen, is zorgen dat het vertrouwen in het Europese systeem vermindert. In Duitsland werden in de jaren 60 en 70 massaal hakenkruizen getekend op synagogen. Zo vlak na de Shoah was dat natuurlijk afgrijselijk, dus de kranten zetten dat op de voorpagina. Het bleek het werk van de KGB te zijn. Maar ook de ingezonden brieven in de krant, die het Duitse zelfvertrouwen de grond in trapten, bleken vaak geschreven door Stasi- of KGB-officieren. Recent zagen we hetzelfde fenomeen in Parijs, waar Davidssterren op de muren van joodse families werden gespoten. Eveneens active measures. Dit kan ook in Nederland gebeuren. Achter anti-joodse demonstraties kan iets heel anders zitten. Als lokale bestuurder moet je scherp kijken wat de agenda is en met wie je spreekt. Neem bij twijfel vooral contact op met de AIVD, die hier onderzoek naar doet.
BB Hoeveel zorgen moeten we ons maken over beïnvloeding van de komende Europarlementsverkiezingen?
Buitenlandse beïnvloeding is een groot probleem, zeker als het gaat om generatieve AI . In de Digital Services Act heb ik zo’n drie jaar geleden een amendement ingediend om platforms te verplichten deepfakes te watermerken. Je wil niet dat deepfakes worden misbruikt voor buitenlandse doelen, zoals opruiing en het creëren van onrust. In de laatste onderhandelingsfase is mijn amendement van de plank gevlogen, met dank aan de big tech lobby. Dat is echt een fout geweest. Nu zijn we weer bezig om vrijwillige afspraken te maken met de platforms, zodat ze toch het gaan labelen. Ik vind dat niet genoeg. De ontwikkeling van genAI gaat snel. Als we voorbereid willen zijn, moeten we een paar stappen vooruit denken. Het is een continu proces om de democratische omgeving veiliger, schoner en beter te houden.
Wet gebaseerd op businessmodel hackers
Als EU-rapporteur voor cybersecurity was Groothuis verantwoordelijk voor de onderhandelingen over de Network and Information Security directive (NIS2). Het is mede aan hem te danken dat decentrale overheden onder de Europese cyberveiligheidsrichtlijn vallen. ‘Voorheen dachten we bij vitale infrastructuur aan energie, water en telecom,’ zegt hij. ‘Nu kijken we naar het businessmodel van de hackers. Die willen vooral weten of instellingen bereid zijn om veel te betalen. De filosofie achter deze wet is dat je onder de scope valt als jij op enige schaal essentiële diensten levert aan de samenleving. Dat betekent dat je echt aan de bak moet, want de wet heeft tanden. Die bijt.’
Je moet aan de bak, want NIS2 heeft tanden. Die bijt.
BB Hebt u de indruk dat decentrale overheden door NIS2 meer belang hechten aan informatiebeveiliging?
Ja. Meer inzicht en overzicht zorgen ervoor dat je kunt handelen. Dat leerde ik van een marechausseekolonel. Toen ik begon in het Europarlement, kwam ik aanzetten met heel veel maatregelen over het handelen. Dat viel niet in goede aarde. Waarom doet die man dat toch? Dat past toch helemaal niet in zijn ideologie als liberaal? Dat is aan het kantelen. Ik krijg veel vaker de handen op elkaar, omdat het inzicht in het probleem fors aan het groeien is. We nemen wetten aan die vijf jaar geleden ondenkbaar waren.
Specifiek beleid voor schurken
De dreiging van buitenaf heeft Europa volgens Groothuis meer verenigd. Op straat wordt hij naar eigen zeggen aangesproken door mensen die willen dat hij nieuwe maatregelen verzint ‘tegen de grote schurken die ons ondermijnen’. Dat brengt hem op zijn stokpaardje: specifiek beleid voor Rusland, China en Iran. ‘Wij maken nu landen-agnostisch beleid’, legt hij uit. ‘Een overname van een Nederlands bedrijf vanuit Finland wordt net zo getoetst als een overname vanuit China. Dat is natuurlijk niet de bedoeling. Je moet man en paard noemen en maatregelen nemen.’
Lees het hele verhaal in Binnenlands Bestuur nummer 7 van deze week (inlog).
Reacties: 2
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.