Een op de vijf rijksambtenaren moet eruit

Eén op de vijf rijksambtenaren moet de overheid verlaten. Dat staat in de budgettaire bijlage van het hoofdlijnenakkoord dat vier partijen gisteren sloten. Vanaf 1 januari 2026 gaat ook een nullijn gelden voor rijksambtenaren én politieke ambtsdragers voor één jaar. De nullijn moet de loonontwikkeling van rijksambtenaren matigen.

Een jaar nullijn

De nullijn moet een bezuiniging van 600 miljoen opleveren, verwachten de vier partijen PVV, VVD, NSC en BBB. Ze wijzen erop dat recent een nieuwe cao rijk is afgesloten voor de periode van 1 juli 2024 tot en met 31 december 2025. ‘Onderdeel daarvan is een gemiddelde loonstijging van 9,7 procent. Deze cao blijft in stand.’ Maar daarna gaat de nullijn dus gelden voor één jaar.

Groei ambtenaren 'meer dan teruggedraaid'

De partijen schrijven in het hoofdlijnenakkoord dat de groei van het aantal ambtenaren en de inzet van consultants bij (kern-)departementen van de afgelopen jaren ‘meer dan teruggedraaid’ wordt, ‘waarbij uitvoerende diensten worden ontzien’. De bezuiniging moet structureel 1 miljard opleveren en loopt op van 239 miljoen in 2025 tot 904 miljoen in 2028. Deze ‘taakstelling’ moet wel worden gekoppeld aan het verminderen van regels en administratieve lasten voor de samenleving en de uitvoering.

Duidelijke keuzes in kerntaken

Tussen 2018 en 2022 kwamen er ongeveer 25.000 fte aan rijksambtenaren bij, een toename van 22 procent, memoreren de partijen. ‘Het doel is de apparaatsuitgaven structureel te verminderen met 22 procent.’ Zij noemen dit een ‘stevige ingreep op het ambtelijk apparaat’ die ‘niet is op te vangen door efficiënter te gaan werken, maar vraagt om duidelijke keuzes in kerntaken van de rijksoverheid’.

Roemernorm hanteren

In de budgettaire bijlage staat dat vooral de kerndepartementen, externe inhuur en communicatie de bezuiniging zullen merken. Voor externe inhuur zal rijksbreed de Roemernorm worden gehanteerd. Volgens die norm moeten uitgaven aan externe inhuur onder de 10 procent van de totale personele uitgaven blijven. Verder worden ‘werkzaamheden voor communicatie’ teruggebracht tot het niveau van 2018. Er worden wel extra middelen uitgetrokken voor onderdelen van de rijksdienst die aan de NAVO-doelstellingen werken en de NCTV, AIVD en MIVD.

Geen enkele noodzaak

Vakbond FNV is erg ontstemd over de voorgenomen bezuinigingen op het ambtelijk apparaat. ‘Een op de vijf ambtenaren moet eruit. Een absurde operatie die tot nog veel meer problemen in de uitvoering zal leiden’, aldus voorzitter Tuur Elzinga. De vakbond ziet mede de aangekondigde nullijn voor ambtenaren als ‘rechtstreekse aanval op de vakbeweging’. ‘Er is daarvoor geen enkele noodzaak, de overheidsfinanciën zijn kerngezond.’ Het noodzakelijk herstel van publieke diensten blijft uit, want ‘daarop wordt juist snoeihard bezuinigd’. De overheid loopt telkens vast, ‘onder andere door de vele bezuinigingen’. ‘Door nu nog eens keihard te snoeien, gaat een overheid niet beter functioneren.’