Topambtenaren: bewindslieden tegen overspannen aan

De ambtelijke top klaagt dat er te weinig bewindslieden zijn voor het vele werk dat moet worden gedaan. Sommige ministers en staatssecretarissen zitten ‘tegen overspannenheid aan.’

Bontkragen en blokkendozen
Dat tekent professor Roel Nieuwenkamp op in zijn vandaag verschenen studie naar politiek ambtelijke verhoudingen in Nederland, Schaduwpolitici, bontkragen en blokkendozen. Nieuwenkamp, die de Ien Dales-leerstoel aan de Universiteit van Amsterdam bekleedt, interviewde een groot aantal secretarissen en directeuren generaal over het opereren van de bewindslieden in de kabinetten Rutte I en II.

Weinig tijd om beleid te maken

Het handjevol bewindslieden dat er is, zo laten de topambtenaren weten, heeft te weinig tijd om beleid te maken. Ook hebben ze te weinig tijd om het land in te gaan of in belangrijke internationale gremia te investeren. De agenda van de Tweede Kamer in combinatie met een gering aantal bewindslieden zorgen voor die suboptimale situatie.

Adequate politieke sturing belemmerd

Er zijn volgens de ambtelijke top op een klein aantal departementen te weinig bewindslieden voor een adequate politieke sturing, beleidsinhoudelijke voorbereidingen, internationale en nationale presentie. Dat zijn met name de departementen waarbij de Tweede Kamer veel tijd opeist en tegelijkertijd de EU van groot belang is. Het hardst knelt het volgens de geïnterviewden bij de departementen van Economische Zaken en Landbouw, Defensie en Infrastructuur en Milieu.

Grenzen fysieke en mentale capaciteit

Het raakt volgens de ambtelijke top de fysieke en mentale capaciteit van bewindslieden om hun werk goed te kunnen doen. Uit gesprekken blijkt dat sommigen van hen tegen overspannenheid aan zitten. Vooral het geringe aantal staatssecretarissen met enorme werklast valt op. ‘Er zijn veel te weinig bewindslieden. Het is niet te doen. Ze raken bijna overspannen. Hun workload is immens. Het is fysiek extreem zwaar. En overspannen bewindslieden helpen ook niet mee aan soepele politiek ambtelijke verhoudingen’, aldus citeert Nieuwenkamp een topambtenaar.

Paar staatssecretarissen extra zou helpen

Met een handvol staatssecretarissen erbij zouden volgens Nieuwenkamp de meeste problemen kunnen worden opgelost. Zeker daar waar grote hervormingsopgaven zijn en de presentie in de Tweede kamer intens is, is het opportuun om er sterke politieke sturing op te zetten. Hiervoor hoeven niet meer ministeries te worden gecreëerd. Nieuwenkamp: ‘Er kan natuurlijk ook met ‘ministers vóór’ worden gewerkt, zoals destijds bij Ontwikkelingssamenwerking en nu bij Handel en Ontwikkelingssamenwerking. Weer teruggaan naar meer ministers van lijkt me geen goede optie voor een slagvaardiger kabinet.’