Overheid forever

Onlangs was ik in Pakhuis De Zwijger bij de nabespreking van het interview met Ricardo Semler dat Tegenlicht een paar dagen daarvoor had uitgezonden. En weer gaf dat voor mij aanleiding om de overheid te vergelijken met het bedrijfsleven.

Ricardo Semler is een Braziliaanse ondernemer die bekend werd door de onorthodoxe manier waarop hij leiding gaf aan het bedrijf Semco dat hij over had genomen van zijn vader.  Zijn uitgangspunten: een democratische bedrijfsvoering (medewerkers hebben het voor het zeggen) en de filosofie dat gelukkige werknemers voor een hogere productie zorgen. Hij bouwde het noodlijdende bedrijf uit tot een succesvolle onderneming.

In Tegenlicht stelde hij dat er bijna geen bedrijven duurzaam aan de top staan: elke tien jaar zijn het weer andere bedrijven en over een langere periode is duurzaamheid al helemaal een zeldzaamheid. Of dat waar is weet ik niet, maar feit is dat bedrijven voortdurend worden gedwongen om te vernieuwen. Anders redden ze het simpelweg niet. Kijk naar het zwaar weer waarin de V&D en Blokker terecht zijn gekomen. Het zijn lang niet de enige oer-Hollandse iconen die zomaar uit het straatbeeld zouden kunnen verdwijnen.

Maar hoe zit het dan met de overheid? Die is er al eeuwen. Hoe was het met ons afgelopen als wij een beursgenoteerd bedrijf waren geweest? Wat is onze drijfveer om continu bij de besten te horen? Volgens Semler is voor verandering vaak een crisis nodig. De Deltawerken waren er niet gekomen zonder de watersnoodramp. Bedrijven die in de rode cijfers belanden omdat hun klanten weglopen of omdat de vraag naar hun product afneemt, die móeten wel veranderen. Welke crisis heeft de overheid nodig om radicaal te vernieuwen? Er zit zelfs regelmatig een gekke paradox bij de overheid: hoe slechter je prestatie, hoe meer geld je krijgt. Denk aan de fileproblematiek, maar ook bijvoorbeeld aan de huidige situatie in Griekenland.

Onze belangrijkste bedrijfsdoelstelling moet volgens mij zijn: maximaal rendement halen op het aan ons toevertrouwde (belasting-)geld. Als we de filosofie van Ricardo Semler op de overheid loslaten, dan willen we samen afspraken maken over het resultaat , en laten we medewerkers vrijer (vooral met minder management en control)  in hoe ze die resultaten behalen. En wie zouden die resultaatafspraken met ambtenaren moeten maken? De ‘investeerders’ in de overheid. Bij de gemeente Amsterdam is dat met name Amsterdammers en Amsterdamse ondernemers.

Ik zie wel initiatieven waar we  steeds meer zo proberen te werken.  Waar we echt in gesprek gaan met de stad: doen we nog de juiste dingen en doen we die dingen goed? Dat is een stuk ingewikkelder dan een jaarlijkse aandeelhoudersvergadering, maar we zijn het aan onze stand verplicht. De overheid forever? Zolang we continu blijven meebewegen met onze omgeving waarschijnlijk wel.