Versobering bijstand

'Dwingen en straffen, meer is het niet'

Elisa (1948) ontvangt al 40 jaar bijstand, aanvankelijk als alleenstaande moeder. Ze heeft suikerziekte en fibromyalgie maar is wel al 3 decennia vrijwilliger bij de Bijstandsbond. Verder past ze 4 middagen per week op haar kleindochter, die het syndroom van Down heeft.

Elisa: ‘Ik ben bang dat dit nog niet alles is, er komt vast nog meer aan. Gelukkig moeten de plannen nog naar de Raad van State en door de Tweede Kamer, ik hoop dat die een stokje steken voor de voorstellen.’ ‘Kinderen hebben recht op hun ouders thuis. Of je straks in aanmerking komt voor een uitzonderingsregeling hangt helemaal af van de vraag of je een begripvolle ambtenaar treft. Je kunt ook een gehandicapt kind hebben. Ik zie hoe mijn dochter, die werkt en een avondstudie doet, tegen de muur oploopt. Zij heeft toevallig een baas die daar redelijk mee omgaat en ik pas 4 middagen in de week op. Mijn kleindochter ziet haar moeder veel te weinig. Mij ziet ze meer. Als een moeder zelf denkt dat ze kan gaan werken, is dat natuurlijk prima.’

‘Wat betreft de toepassing van het huishoudinkomen is er niet veel nieuws onder de zon. Voor de hoogte van je uitkering werd door de sociale dienst al rekening gehouden met inkomsten van kinderen vanaf 18 jaar, bijvoorbeeld van een studiebeurs of een krantenwijk. Hoe dat nu verder gaat, ik weet het niet. Of bijvoorbeeld een Persoonsgebonden Budget gaat meetellen bij het huishoudinkomen, is nog niet duidelijk. Ik houd mijn hart vast.’

Wat betreft de ruimere mogelijkheden die gemeenten krijgen voor een tegenprestatie voor je uitkering: bij de Bijstandsbond komen nu al heel wat mensen die tegenprestaties moeten leveren. Zo zijn er klachten binnengekomen van mensen die in een gewoon budgethotel moeten werken. Heel veel mensen werken daar onder het minimumloon. Dat is gewoon concurrentievervalsing. Als de regionale toetsingscommissie er nog was, dan was het zeker afgekeurd, maar die is wegbezuinigd door het Rijk. Ook krijgen we al mensen die moeten sneeuwruimen. Die raden we aan bezwaar aan te tekenen tegen zo’n verzoek.’

‘Dit kabinet is kampioen doordrammen. Ze willen er zoveel mogelijk doorjassen. Als ik aan de val van het kabinet kan bijdragen, dan graag.’  

'Nu gaat alles gewoon op de grote hoop'

Flip (1962) leeft met Truus (1968) en dochtertje Anja (2003) van een bijstandsuitkering. Flip en Truus kunnen niet meer werken: Flip loopt slecht en Truus heeft artrose. Hun oudste zoon is uit huis. Zoon Kees (1990) woont nog wel bij hen. Hij werkt.

Flip: ‘Zoals ik nu kan zien, is er maar één klein onderdeel dat voor ons een risico zou kunnen zijn. Met de rest van de voorstellen van De Krom hebben wij niet zoveel van doen. Wij gaan niet op vakantie. Want je kunt niet op vakantie van de bijstand. Bij de voedselbank hoor ik wel eens iets. Een klant daar had een boot, en hij ging op vakantie. Maar als je een boot kan betalen, heb je geen voedselbank nodig. Iemand liet foto’s zien van de Efteling, van Corsica, Frankrijk, nieuwe foto’s hoor. Ik ken ook iemand die zwart werkt naast zijn bijstandsuitkering. Ik geef zo iemand niet aan, ze lopen vanzelf tegen de lamp. Vorig jaar heb ik ons vakantiegeld moeten gebruiken voor het gebit van mijn vrouw.’

‘13 weken naar het buitenland: dat gaat dus over onze “medebuitenlanders”, die hebben daar familie wonen. Dat mag vind ik wel wat strakker. Dat zal wel een hoop schelen, dan kan je bij alleenstaande ouders misschien weer wat soepeler zijn. Ik denk dat het beter is als ouders zelf hun kind opvoeden, straks moeten mensen met kinderen jonger dan 5 jaar solliciteren. Wij hebben onze kinderen nooit naar de crèche gedaan. Ik zie het om me heen gebeuren, ouders die allebei werken en kinderen alleen thuis laten, want de opvang is te duur.

Dan gaan we hangjongeren kweken.’ ‘Je moet per geval beter kijken. Nu gaat alles gewoon op de grote hoop. Het is zwart-wit. Er is een uitkering of werk. Je bent lui, of je wilt niet. Zoals wij, wij zijn allebei afgekeurd, maar vallen toch onder de noemer “te lui om te werken”. Zo voelt dat.’ ‘Het leveren van een tegenprestatie is op ons ook niet van toepassing. Ik ben net gevraagd als vrijwilliger in een jeugdgebouw. Dat is dan niet zo’n probleem. Jongeren kunnen zelf tafels sjouwen en helpen met de kratten. Dan kan het. Ik help trouwens ook op school met verkeerslessen en ik ben regelmatig op de radio, voor verkeersouders.’

‘Als het doorgaat dat inkomens van inwonende kinderen meetellen voor de hoogte van de bijstandsuitkering van de ouders, dan gaat Kees bij mijn oudste zoon in huis, al is het alleen op papier. Hij verdient zo’n 1.200 euro en komt nu al elke maand niet uit, nou ja, net an. Ik ben er niet bang voor dat ze tandenborstels komen controleren. Hoe kunnen ze nou zien van wie een tandenborstel is?’  

'Hoe moet je op vakantie dan? Ik verzin wel wat'

Maria (1965) leeft met haar dochter Shanti (1999) van een bijstandsuitkering. Ze zoekt werk als camerajournalist, en solliciteert op allerlei baantjes. Haar oudste dochter woont in een andere stad in een kraakpand.

Maria: ‘Dat je niet lang op vakantie mag, treft vooral mensen uit Marokko of Turkije. Ik vind dat gewoon pesten. Ikzelf krijg niet eens vakantiegeld, al 15 jaar jaar niet. Ik heb schulden en mijn vakantiegeld gaat daar heen. Hoe moet je op vakantie dan? Ik verzin wel wat, ik zet gewoon mijn tentje ergens op, maar de meeste mensen vinden kamperen eng, of hebben geen tent. Toen mijn dochter klein was, fietsten we ieder jaar naar Drenthe.’

‘Moeders met jonge kinderen moesten eigenlijk al werken, maar gemeenten waren vaak een beetje soepel. Nu mag dat alleen nog op individuele basis, niet meer voor de hele groep. In plaats van mensen te stimuleren is het dwingen en straffen! Kinderen moeten goed verzorgd worden. Dat is ook werk. Het is het makkelijkst om te gaan werken als de kinderen naar school gaan, want het is ontzettend zwaar met kleine kinderen in je eentje. Mensen kijken je raar aan als je bijstandsmoeder bent. Allemaal hebben ze een mening. Ik ben wel benieuwd hoeveel je straks zou mogen bijverdienen zonder te worden gekort. Dat schommelt de hele tijd.’

‘Het is ook niet nieuw dat je gekort wordt op je uitkering als je kind 18 wordt. Ik snap niet hoe ze dat nog scherper kunnen maken. Toen mijn oudste dochter bij mij woonde werden we 160 euro gekort, en we kregen ook problemen met de huursubsidie. De zogenaamde extraatjes zijn geen kadootjes maar hoognodig. Het was mijn angst dat mijn dochter ons hele onderhoud zou moeten betalen. Ze is dan ook het huis uit gegaan.’

‘Ik solliciteer veel. Niet omdat het moet, maar omdat ik het wil. Laatst solliciteerde ik bij een tabaksfabriek. Dat is goor werk, en ook nog eens ‘s nachts. Ik werd niet aangenomen. Misschien omdat ik te oud ben? Laat ze werkgevers verplichten om bijstandsgerechtigden aan te nemen. Ze leggen het nu allemaal neer bij de uitkeringsgerechtigden.’ 

* De namen van de geïnterviewden zijn gefingeerd

Maatregelen
De voorstellen van staatssecretaris Paul de Krom (Sociale Zaken, VVD):

Huishoudinkomen : Bij het vaststellen van het recht op een uitkering wordt niet meer alleen gekeken naar de inkomsten van ouders, maar ook naar inkomsten van inwonende kinderen.

Belastingkorting : De dubbele heffingskorting voor bijstandsgerechtigden verdwijnt. Dit moet voorkomen dat de netto bijstand voor een stel dat niet werkt, hoger kan worden dan de netto inkomsten van een werkende kostwinner die het minimumloon verdient.

Begin uitkering: Jongeren tot 27 jaar moeten eerst 4 weken actief zoeken naar werk of opleiding voordat zij uitkering of ondersteuning kunnen aanvragen.

Tegenprestatie : Gemeenten krijgen ruimere mogelijkheden om bijstandsgerechtigden te verplichten tot een ‘tegenprestatie’. Voorbeelden die genoemd zijn: sneeuwruimen en koffieschenken in een bejaardentehuis.  

Sollicitatieplicht : De ontheffing van de sollicitatieplicht voor alleenstaande bijstandsouders met kinderen onder de 5 jaar, wordt afgeschaft. Om werken te stimuleren, mogen alleenstaande ouders meer bijverdienen dan nu zonder dat de uitkering wordt gekort.

Central norm voor gemeentelijke inkomenssteun : Het kabinet stelt één centrale inkomensgrens voor bijvoorbeeld ontheffing van lokale lasten. Alleen in individuele uitzonderingsgevallen mogen gemeenten extra inkomensondersteuning geven.

Vakantie : Mensen met een bijstandsuitkering die tijdelijk geen werk hoeven te zoeken, mogen voortaan dat 13 weken. Voor 65-plussers wordt de termijn teruggebracht van 26 weken naar maximaal 8 weken per jaar.