Raad blijft worstelen met ‘3D’

Gemeenteraden worstelen nog volop met de gedecentraliseerde taken jeugd, zorg en werk en inkomen. Onder meer tijd, kennis en vaardigheden spelen raadsleden parten. Er moet een einde komen aan de overkill aan niet-relevante informatie vanuit het college en ambtelijk apparaat.

De Tweede Kamer gaat - waarschijnlijk in februari - een hoorzitting houden over de positie, en met name het tijdgebrek, van raadsleden. Hiertoe is donderdag besloten. 

Kennis

In zo’n een derde van de gemeenteraden lukt het nog altijd niet goed om de eigen informatiebehoefte over het sociaal domein te formuleren. In vier op de tien raden hebben raadsleden te weinig tijd voor de taakuitvoering. En in één op de tien gemeenten hebben raadsleden onvoldoende kennis en vaardigheden om hun ‘3D-taken’ goed te kunnen uitvoeren. Dat blijkt uit de tweede Overall rapportage sociaal domein 2016 van het  Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), die begin deze week is verschenen. De uitkomsten sluiten aan bij eerder onderzoek door Binnenlands Bestuur en de NOS, naar de grip van raadsleden op de jeugdzorg. Voor het kwantitatieve onderdeel van het SCP-onderzoek zijn griffiers benaderd; 104 van hen hebben een enquête ingevuld.

Worsteling

Een goede informatievoorziening is belangrijk om de beperkte tijd van gemeenteraadsleden goed te benutten en om kennis te vergaren passend bij de rol van de gemeenteraad als lekenbestuur, benadrukt het SCP. ‘In 2015 bleek dat gemeenten de balans tussen wat gemeenteraadsleden willen, moeten en kunnen weten nog niet altijd gevonden hebben.’ Het afgelopen jaar is het gesprek over adequate informatievoorziening in veel gemeenten op gang gekomen. Raadsleden en het college zijn met elkaar in gesprek over welk type informatie nodig is en over de scheidslijn tussen beleidsinformatie en operationele of uitvoerende informatie. Gemeenteraadsleden uit zowel grotere als kleinere gemeenten ‘erkennen dat er nog sprake is van een worsteling, maar zijn overwegend positief over het proces waar zij met het college in zitten’, aldus het SCP.

Informele informatievoorziening

De meeste gemeenten rapporteren twee tot vier keer per jaar, op vaste momenten, zoals bij de voorjaarsnota en de begroting. Er worden ook extra rapportages naar de raad gestuurd, zoals kwartaalrapportages, monitors sociaal domein en dashboards sociaal domein. Het SCP signaleert een trend naar meer gebruik van informele informatievoorziening, zoals presentaties van het wijkteam of van wijkorganisaties aan de raad en het bespreken van voorbeeldcasuïstiek. Het SCP ziet daarnaast onder gemeenten de behoefte om verantwoording vorm te geven via zowel cijfermatige ontwikkelingen als invulling of kleuring van die kille cijfers op kwalitatieve wijze, via bijvoorbeeld storytelling: ‘’Meten is weten’ is niet meer het enige uitgangspunt’, concludeert het SCP.

Kernboodschap

Vier op de vijf griffiers stellen dat de formele informatie (de stukken vanuit de planning- en controlcyclus) vaak of altijd ‘voldoende, handzaam en tijdig’ is. Twee derde van de griffiers geeft die stempel aan de informele informatie. Griffiers stellen wel dat de informatie vaak te veel is. Colleges en ambtenaren moeten er voor zorgen dat de informatieverstrekking beperkt moet zijn tot de kernboodschap. Te veel wordt voor de raad niet-relevante informatie aangereikt, zoals uitvoeringsgerichte of operationele informatie. Dat maakt het volgens de griffiers onoverzichtelijk. Middels een oplegger of infographics kan informatie op hoofdlijnen worden gepresenteerd. Ander verbeterpunt is het aanbrengen van meer samenhang in de aangereikte informatie. ‘Tijd is een belangrijke factor. Door middel van oplegnotities moeten gemeenteraadsleden direct de kern van het voorstel kunnen zien’, stelt een griffier uit een kleine gemeente.

Complexiteit

Slechts in een kwart van de gemeenten hebben raadsleden voldoende tijd om hun taken op het sociaal domein goed uit te oefenen (zie graphic). Dertien procent van de griffiers meent dat raadsleden soms tot nooit over voldoende kennis en vaardigheden beschikken voor hun ‘3D-taken’. Iets meer dan de helft van de griffiers (51 procent) stelt dat raadsleden vaak of altijd voldoende kennis en vaardigheden hebben om hun rollen goed te kunnen uitvoeren. Met name in kleine gemeenten is hiervan sprake. Tijdgebrek, de complexiteit van het sociaal domein, een gebrek aan scholing en het bestaan van kleine fracties die niet altijd een opleidingsplan hebben, worden als oorzaken van de ontbrekende kennis en vaardigheden genoemd. Via contacten met het veld en met een beroep op ondersteuning van ambtenaren proberen raadsleden het vaakst hun kennis en vaardigheden op te schroeven.

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nr. 23 van deze week (inlog)