Praat met verstandelijk beperkten

Hoe voer je als beleidsambtenaar, wijkprofessional of buurtbewoner een gesprek met iemand met een verstandelijke beperking? De online gereedschapskist Praat met mij die vandaag wordt gepresenteerd door Movisie, Stichting Prisma en stichting ABRI moet gemeenten handvatten geven om beter inzicht te krijgen in hoe verstandelijk beperkten hun zorg en ondersteuning ervaren.

Dialooginstrumenten

Samen eten, kwartetten en vooral heel goed luisteren zijn beproefde methoden om het gesprek met personen met een verstandelijke beperking aan te gaan. ‘Bestaande tools zijn vaak gericht op familie of hulpverleners, terwijl de mensen om wie het ging niets werd gevraagd’, vertelt Anne Lucassen van Movisie. ‘Zij zijn daar heel goed toe in staat, maar je moet wel willen luisteren.’ In het kwartetspel hebben de kaarten thema’s, zoals veiligheid, dagelijks leven, vervoer, geldbeheer, werk en ontspanning. ‘Het zijn dialooginstrumenten. Het is een laagdrempelige manier om met hen in contact te komen. Je speelt het spel niet uit, maar de spelleider vraagt door. Hoe richt jij je dagelijks leven in? Hoe ga je om met geld? Dat is nogal eens lastig. Hoe is je omgang met buurtgenoten? Zo krijg je meer inzicht in hun leefwereld.’

Belangen behartigen

Verstandelijk beperkten zitten niet in Wmo- of Participatieraden, maar ontvangen wel zorg en ondersteuning en willen daar ook over vertellen. ‘Hoe hoor je wat voor hen van belang is? Met behulp van de middelen in deze gereedschapskist geven we hen een stem.’ De methoden zijn zo beschreven dat ze gemakkelijk op te zetten zijn in andere gemeenten, zodat mensen met verstandelijke beperkingen hun belangen ook daar zowel op stedelijk als op buurt- en wijkniveau kunnen behartigen. ‘We hebben de middelen met de mensen zelf ontwikkeld en hebben het zo volledig mogelijk omschreven. Je kunt er zelf als professional of als gemeente mee aan de slag. Eventueel kunnen we gemeenten bijstaan.’

Stamtafels
In 2015 wonnen de drie organisaties de tweejaarlijkse Pier de Boerprijs van de Stichting SPZ die tot inzet de participatie van mensen met een verstandelijke beperking heeft. De jury spoorde de drie partijen aan de verschillende methoden om te bouwen tot een samenhangend geheel. Naast het door Stichting ABRI ontwikkelde kwartetspel is er de in Amsterdam beproefde Stamtafel van Stichting Prisma. Hier komen licht verstandelijk beperkte mensen die wel zelfstandig wonen en gemeentelijke ondersteuning ontvangen eens per maand in een buurthuis bijeen om samen te eten. ‘Zo kunnen ze meedoen in de wijk. Als mensen deelnemen aan de stamtafels, gaan ze soms ook vrijwilligerswerk doen. Het is een vindplaats voor professionals, maar de gemeente kan daar ook aansluiten om met hen in gesprek te gaan.’

Politiek panel
In Almere is er een politiek panel die thema’s op tafel legt die zij belangrijk vinden in het dagelijks leven om hierover met de gemeente maar ook bijvoorbeeld winkeliers of met de politie te spreken. ‘Zo kunnen ze signalen afgeven. In Almere doet de burgemeester zelf ook regelmatig mee met dat gesprek. Mensen bepalen zelf de thema’s. Het politieke panel heeft echt invloed.’ Movisie ontwikkelde zelf “persona’s”, een fictief persoon, gebaseerd op bestaande kenmerken van de groep, zodat in een gesprek naar boven komt hoe bepaalde voorzieningen werken voor die personen. Die persona-methodiek wordt voor meerdere kwetsbare doelgroepen gebruikt om hen een stem te geven en beleid van de gemeente te beïnvloeden. ‘Een gemeente kan persona’s gebruiken om collectieve signalen op te halen en hun beleid te toetsen en te verbeteren.’