Paas (Divosa): ‘Creëer ruimte voor maatwerk’

Twee op de drie ambtenaren vrezen dat de strengere bijstandsregels die vanaf dit jaar gelden zullen zorgen voor meer agressie tegen medewerkers van de sociale dienst.

Voorzitter René Paas van de vereniging van sociale diensten Divosa kijkt er niet van op. ‘Als door de nieuwe regels ambtenaren vaker de boodschapper van slecht nieuws worden, snap ik dat ze bang zijn voor agressieve reacties. Tegelijkertijd heeft diezelfde boodschapper ook een deel van de oplossing in handen. Laat ik voorop stellen dat agressie en intimidatie nooit acceptabel is’, zegt Paas. 

‘Niet richting de medewerkers achter de balie en niet richting de maatschappij. Als je door middel van intimidatie iets voor elkaar krijgt, is dat slecht voor de democratie. Maar wil je iets doen aan agressie dan moet je kijken naar de redenen achter de wanhoop. Want als je dik in de financiële problemen zit en wanhopig wordt omdat vertegenwoordigers van de overheid sancties opleggen, dan snap ik wel dat mensen de neiging hebben om agressief te worden.’ 

Oerwoud 
De regels en verwachtingen rondom de bijstand zijn soms nauwelijks uit te leggen. Paas noemt een jongen die bij zijn ouders inwoont en vanaf 1 juli een deel van zijn uitkering kwijtraakt.  Of het oerwoud aan definities waardoor iemand wiens partner in de gevangenis zit voor de sociale dienst geen partner meer heeft maar voor de Belastingdienst wel. ‘Bovendien zijn er voor mensen in de bijstand al gauw 13 soorten toeslagen. Voor iemand met een laag IQ is het niet te doen al die toeslagen bij elkaar te sprokkelen.’

In het voorkomen dat de vrees voor agressie bewaarheid wordt, hebben ambtenaren en gemeenten een belangrijke rol, denkt de voorzitter van Divosa. Verwachtingen managen, bijvoorbeeld. ‘Als die te hoog zijn, is het loket vaak een koude douche. Dat kan een bron van agressie zijn. Dus wees duidelijk. Leg uit wat de wet is, wat de verplichtingen zijn en dat je die de volgende keer moet controleren. Laat zien dat je een bondgenoot bent. Al moet je slecht nieuws brengen, je kunt wel meedenken om een oplossing te creëren.’

Ook is meer aandacht nodig voor mensen die een standaardgesprek niet kunnen volgen, zoals mensen met een psychische aandoening. Paas: ‘In grotere steden hebben ze daar bijzondere loketten voor. In kleinere gemeenten moet gezorgd worden voor een actieve lijn met hulpverleners.’ De oplossing ligt niet alleen bij de uitvoerder. In Den Haag moeten ze maar eens af van het idee dat alles in wetten en regels is te vatten, vindt Paas. ‘De neiging om vanuit Den Haag alles te beheersen, stelt de ambtenaar voor problemen. Die kan steeds moeilijker maatwerk leveren. De overheid moet wetten maken voor zo’n 90 tot 95 procent van de mensen. Ambtenaren kunnen de rest prima naar eigen inzicht behandelen.’ 

Maatwerk
Maatwerk dus. Paas is niet de eerste en de enige die ervoor pleit. Maar is dat er dan helemaal niet?  Deels wel, vindt hij. En professionals moeten niet nalaten de ruimte die er is te nemen, zoals afzien van een boete bij niet-verwijtbare fouten. ‘Ook is er een inkeerregeling en kan de gemeenteraad verordeningen maken rondom de verplichte tegenprestatie.’ Volgens Paas is het vooral zaak dat de politiek de cirkel doorbreekt van meer regels, daardoor meer overtredingen, meer wantrouwen en dus nog meer regels. ‘Den Haag moet stoppen om het nog ingewikkelder te maken voor bijstandsgerechtigden en ambtenaren. Dat zijn de mensen die jouw ambities waar moeten maken. En dan moet je als overheid op die professionals durven vertrouwen.’