Banenafspraak: overheid blijft achter

Een aantal arbeidsmarktregio’s creeërt genoeg banen voor arbeidsbeperkten, een aantal blijft achter. Eind april verschijnen belangrijke cijfers over het vierde kwartaal 2016. Aanjagers Hans Spigt en Aart van der Gaag en Cedris-directeur Jan-Jaap de Haan maken de tussenstand op.

Niet duurzaam verankerd

‘Er moet iets gebeuren in de arbeidsorganisatie van overheden, zij moeten ruimte maken voor banen voor arbeidsbeperkten’, aldus Hans Spigt, afgezwaaid aanjager banenafspraak overheidssectoren. ‘De overheid loopt hierin achter en is lastig in beweging te krijgen.’ Spigt was aangetrokken om voor 2026 bij de overheid 25.000 nieuwe banen voor arbeidsbeperkten te regelen. Er zijn volgens hem wel goede voorbeelden, zoals het inzetten van gastheren en -vrouwen bij het ministerie van Economische Zaken, het uitlezen van camerabeelden door mensen met autisme bij de politie en de gemeente Amsterdam die tijdelijke banen in de eigen organisatie creeërt. ‘Maar vaak is dat op eigen initiatief, op projectbasis gedetacheerd en niet duurzaam in de organisatie verankerd.’

Gericht op acquisitie

Welke regio’s doen het goed? Rivierenland trekt er bijvoorbeeld hard aan, zegt Spigt. Ook Zwolle en Groningen zijn voortvarend bezig. We kijken naar cijfers van het derde kwartaal van 2016, want die van het vierde kwartaal komen eind april en de tweemeting over heel 2016 is pas in juli beschikbaar. Succesvolle regio’s richten zich volgens Spigt zich rechtstreeks tot overheids- en onderwijsorganisaties. ‘Ze spreken werkgeversorganisaties direct aan. Proactief, gericht op acquisitie. Wat zijn de mogelijkheden? Hoe kunnen wij u helpen? Hoe betrekt u het personeel erbij?’

Ook werknemerszaak

Een aantal regio’s blijft achter bij de doelstellingen. Spigt ziet problemen in Drenthe en Limburg. De dienstverlening aan werkgevers moet beter en werkgevers zouden meer budget vrij moeten maken in hun personeelsbegroting, vindt hij. Vooral het primair en voortgezet onderwijs blijven achter. Er is geen geld op de begroting, de werkdruk is te groot, taken zijn al uitbesteed en de kandidaten komen niet voor de klas. ‘Je kunt dat oplossen met heldere werkomschrijvingen voor deeltaken en als het niet past besluiten snel te stoppen.’ Een organisatie moet bewust ruimte maken voor deze werkplekken en de ondernemingsraden daarbij betrekken. ‘Het is ook een werknemerszaak.’

Uitkeringsbeperking prioriteit

Het achterblijven bij de taakstelling door sommige regio’s wijt Aart van der Gaag (aanjager van 100.000 banen namens private werkgevers) deels aan de effectiviteit van de uitvoering. ‘Het kan liggen aan “de vent” in plaats van “de tent”, al zijn er ook enkele voorlopers.’ Van der Gaag noemt de eigen initiatieven van werkgevers, zoals netwerkbemiddeling en private dienstverlening. ‘Het ligt niet alleen aan hoe de publieke werkgevers het doen, maar de samenwerking tussen UWV en gemeenten staat nog in de kinderschoenen. Sommige gemeenten willen graag zelf het wiel nog eens uitvinden in plaats van best practices te gebruiken.’ De Wajong-groep is eindig, maar vanuit gemeenten zijn nog te weinig profielen beschikbaar. En zij hebben ook niet altijd aandacht voor instroom uit het voortgezet speciaal en praktijkonderwijs. ‘Soms hebben de jongeren nog geen uitkering en dan hebben ze ook geen prioriteit bij gemeenten. Je kunt beter preventief dan curatief handelen, maar soms heeft uitkeringsbeperking kennelijk prioriteit.’

Tandje erbij

In de eerste drie kwartalen zagen we een daling van het aantal ingezette arbeidsbeperkten, maar het UWV verwacht dat de groei in het vierde kwartaal van 2016 aantrekt, zegt Jan-Jaap de Haan, directeur van Cedris, vereniging voor sociale werkgelegenheid en re-integratie. ‘Het is zaak de schouders eronder te zetten, want de Wsw-uitstroom is groter dan de aanwas in de banenafspraak. De afspraak was juist dat er méér banen bij zouden komen. Dat was de bedoeling van de Participatiewet. We doen dus een oproep een tandje bij te zetten.’ De Haan noemt als mogelijke oorzaak waarom de overheid achterblijft bij de realisering van de banenafspraak dat daar van oudsher al veel Wsw’ers werkzaam waren. ‘Vooral de vervangingsvraag is nu aan de orde.’

Quotumwet

De aanjagers denken verschillend over het risico op activering van de Quotumwet. Volgens Van der Gaag hebben de private werkgevers het in aantallen goed gedaan door in het eerste jaar al een 2,5 keer hogere doelstelling te halen dan beoogd. Op basis van eigen schattingen en een check bij het UWV verwacht hij voor 2016 opnieuw een overschrijding. ‘Cumulatief doen we het heel goed. Ik zie geen risico’s voor een quotum.’ Volgens Spigt wordt het echter nog heel spannend. ‘Er worden vooral veel tijdelijke detacheringsbanen gerealiseerd en dat aantal stabiliseert. Daarbij is er zeker bij de overheid een afname van het aantal contracten. Ik zie over het geheel een dalende lijn die zich in 2016 heeft voortgezet. Ik vrees dus voor de tussenmeting.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 8 van deze week (inlog)