Leven van een uitkering: de praktijk

Leuke dingen

Mandy (1982) in de Wajong zoekt werk voor 100 à 200 euro per maand.

Kittens spelen op de screensaver van Mandy’s computer. Haar eenkamerwoning in een begeleid-wonenproject is netjes, ondanks twee katten. Mandy’s verdienste, want ze probeert zoveel mogelijk zelf te doen. Reden: als ze zelfstandig kan wonen krijgt ze wellicht eens een grotere woning. Hoewel ze een mooi uitzicht heeft over het oude stadje waar ze woont, ziet ze zichzelf hier niet nog tien jaar wonen. ‘Alles in één vind ik niet prettig.’

Op haar 22e kwam Mandy in botsing met een tram. Haar vele botbreuken herstelden wonderbaarlijk. Maar de medische onderzoeken brachten een autismespectrumstoornis aan het licht, zo kwam ze in de Wajong. Mandy’s ouders beheren haar geld op haar verzoek. Ze krijgt 250 euro voor boodschappen, poezeneten en kleren. ‘Met 50 euro per week boodschappen doen lukt meestal wel. Sinds kort heb ik een diepvries. Als pizza’s in de aanbieding zijn koop ik die. Zo heb ik altijd eten.’

Donderdag en vrijdag werkt ze op een zorgboerderij. Gratis. Maandag- en woensdagochtend werkt ze op een peuterspeelzaal als gediplomeerd ‘Helpende Welzijn’. Voor 60 euro onkostenvergoeding per maand. Ze zoekt nu een beter betaalde ‘vaste baan’ bij een kinderdagverblijf naast haar bezigheden bij de zorgboerderij. Fulltime werken zal nooit lukken, denkt ze, dus uit de Wajong ook niet, maar Mandy wil wél graag 100 à 200 euro per maand bijverdienen. Voor leuke dingen. Zoals kattenspeeltjes. Twee sollicitatiebrieven zijn al verstuurd.

Niet schamen

Flip (1962) Truus (1968) en Anja (2003) zitten in de Wwb. Zoon Kees (1990) betaalt kostgeld. ‘Tot mijn pensioen kom ik er niet uit.’

Flip: ‘Ik werkte als heftruckchauffeur, kreeg versleten schouders, daarna werd door een bromfi etsongeluk mijn nier doodgeslagen. Ik heb een maagband laten zetten. De maagwand groeide vast aan de buikwand. Allemaal dingetjes bij elkaar, die me beletten om te werken. De ziektewet liep af, dus belandde ik in de bijstand. Mijn gezondheid verslechterde, maar je kan alleen afgekeurd worden als je werkt.

'Mijn vrouw was alfahulp, tot ze een burn-out kreeg. Net als ik heeft ze vrijstelling van sollicitatieplicht, vanwege artrose en de zorg voor mij. We volgden een traject, en de conclusie was, ons aan werk helpen is weggegooid geld. Zelfs de vrijwilligerscentrale had niets! We redden het door vrijwillig budgetbeheer van Humanitas en de voedselbank. Via Hyves zijn we lid van kledingbanken. Bij één daarvan kun je een doos vol uitkiezen voor 8,50 euro. Anja moet schoenen, een winterjas. Je moet je eigen niet schamen, maar doen wat nodig is.

'Ik heb op Wilders gestemd. Dat mag u best weten. Het beleid was gebaseerd op het buitenland. Geld ging naar Derde Wereldlanden, Griekenland. Mensen als ik werden achtergesteld. Een asielzoeker kreeg geld voor een wasmachine. Ik ben afhankelijk van tweedehands, want het geld is op. Hopelijk gaat het wat uitmaken. Ze willen bezuinigen op wat naar het buitenland toegaat. Dat geld zal dus wel aan Nederlanders besteed worden. Hoe dan ook, slechter kan het niet worden.’

Vrijheidsstrijder

Maria (1965) en Shanti (1999) hebben een Wwb-uitkering. ‘Ik wil eruit.’ Maria zit naar eigen zeggen een beetje klem.

‘Ik heb een abonnement op deurwaarders, moet eigenlijk in de schuldsanering, maar dat wil ik beslist niet.’ De straat was vroeger interessanter dan school. Daarom stopte ze met vijftien en vroeg bijstand aan. Op haar negentiende beviel ze van Anna (1985) – inmiddels uit huis. Tijdens de zwangerschap brak ze met Anna’s vader. ‘Hij was niet betrouwbaar. Door Anna voelde ik me weer sterk.’

Ze volgde een opleiding MBO-inrichtingswerk, begon een centrum voor jonge alleenstaande moeders, liftte met Anna naar Spanje, startte een fröbelwinkel, organiseerde houseparty’s en speelde theater. Shanti werd geboren. Soms hadden ze gedrieën maar 75 euro in de maand. ‘Dus kan ik lekker koken met weinig: brandnetels, zevenblad, roti van bloem, aardappels en een geleend ei.’

Wat er ook gebeurde, Maria wilde dat Anna op paardrijles bleef. ‘We waren hippies. Iedereen hielp elkaar. Ik verdiende bij met wiet knippen. Dat heeft me gered.’ Toch had ze nog steeds geen baan. Dus volgde vorig jaar een verplicht diagnosetraject: ‘schroefjes sorteren, die daarna weer bij elkaar werden gegooid!’ In de diagnose stond ‘manipulatief’. ‘Vind je het gek? Ik voel me een vrijheidsstrijder in de bijstand.’

Pas heeft ze een opleiding camerajournalistiek afgerond. Opdrachten dekken nu nog slechts de onkosten maar ze is vastbesloten om te ondernemen. Een eigen film – in wording – gaat over hoe mensen uit de bijstand komen.

Lintje

Elisa (1948) leeft van de bijstand. ‘Als deze met 150 euro omlaag gaat, zitten we helemaal met zijn allen achter de geraniums!’

Aan de muur in Elisa’s woonkamer hangt een koninklijke onderscheiding. Ernaast een foto van haar met de onderscheiding. Elisa ontving hem in 2005 voor twee decennia vrijwilligerswerk, voor de Cliëntenraad en de Bijstandsbond, waarvoor ze nog actief is. Ze demonstreert regelmatig en past vier middagen in de week op Mirte (2005), van dochter Fleur (1968), die IT’er is. De salontafel is beplakt met Mirtes foto’s. ‘Een boefie, maar het gaat best lekker.’

‘Als mijn dochter groot is, ga ik werken’, dacht ik altijd. Het liep anders. Zoals de meeste vrouwen kwam ik door een scheiding in de bijstand, 39 jaar geleden. Fleur was drie. Mijn man had het ene schatje na de andere. Toen Fleur groot was werd ik ziek: fibromyalgie en suikerziekte. Sommige dagen kan ik geen stap verzetten. Mijn collega’s bij de Bijstandsbond zeggen dan ‘‘blijf rustig thuis’’, maar met gewoon werk was ik in de Wia beland.’

‘De bijstand is altijd al te weinig geweest. Mijn dochter moest eten en kleren hebben, dus je bezuinigt op jezelf. Eén trui heb ik al sinds mijn 16e, mankeert niets aan. Het nieuwe kabinet wil de bijstand 15 procent verlagen, dat is 150 euro per maand! Dan zitten we helemaal met zijn allen achter de geraniums!’

De namen van de geïnterviewden zijn gefingeerd.