Vraag gemeenten: botst samenwerking met lokale democratie?

Niet als rol van raadsleden mee transformeert

Het was voorpaginanieuws in de Volkskrant: ‘Gemeenteraden buitenspel bij inkoop zorg’. En vervolgens werd dit het gesprek van de dag. Talloze gemeenten vragen zich af of door de decentralisaties een democratisch tekort ontstaat. Is de lokale bevoegdheid nu overgedragen aan (boven)regionale gremia en maatwerk verleden tijd? Het antwoord volgens KplusV …

 

Leidt samenwerking – en dus schaalvergroting – tot uitholling van de lokale democratie? Die vraag stelt ook de Volkskrant heel terecht. De impact van de decentralisaties is inderdaad fors. Maar wij zien ook dat er sprake is van een symptoom. Eentje die hoort bij grote systeemveranderingen. Waarbij de oude situatie kraakt, omdat je er een nieuwe in wilt passen.

Betrek de raad passend, modern en tijdig
Natuurlijk is het geen oplossing om de inkoop en contractering in het sociaal domein lokaal te beleggen. Dan mis je de inkoopvoordelen die je behaalt door de schaalgrootte, efficiëntie, kwaliteit en draagkracht van gemeentelijke organisaties. Toch kan de gemeenteraad wel degelijk actief bijdragen in nieuwe intergemeentelijke samenwerkingsverbanden. De kaderstellende rol van de raad kan hierbij op een passende en moderne manier vorm krijgen. Bijvoorbeeld via briefings en themabijeenkomsten. Voorwaarde is wel dat dit aan het begin van het besluitvormingstraject gebeurt en niet pas tegen het eind. In het proces van aanbesteden kun je heel goed vooraf al interventie- en informatiemomenten met de raad vastleggen. Raadsleden kunnen hierop ook zelf sturen door tijdig de juiste vragen te stellen.

De hamvraag is dus: faalt de democratie, of moet de democratie andere vormen vinden om eigentijds toezichthouderschap mogelijk te maken? Wij denken het laatste. De maatschappelijke rol van burgers, bedrijven, instellingen en publiek-private samenwerkingsverbanden wordt groter; die van de overheid wordt anders en meestal ook kleiner. Het vraagstuk is dan niet: hoe past de nieuwe situatie in onze vertrouwde patronen? Maar: hoe organiseren we sturing, toezicht, inspraak, invloed, betrokkenheid en lokaal inzicht in de nieuwe situatie? De basis van je democratische controle is om het speelveld te bewaken en de politiek erbij te betrekken.

Zorg voor goede verdeling van verantwoordelijkheden
Binnen KplusV werken we aan governance. Oftewel: aan sturing, toezicht en verantwoording. We adviseren organisaties hoe zij hun taken en verantwoordelijkheden het beste kunnen verdelen. De laatste tijd zijn dit steeds vaker de samenwerkende organisaties. Gemeenten, maar ook samenwerkingsverbanden waarin de publieke zaak vorm krijgt. Zoals social firms, burgerinitiatieven en gemeenschappelijke regelingen ‘nieuwe stijl’.

Het verdelingsvraagstuk is deels nieuw en vooral uitdagend. Waarbij ontdekking, ontwikkeling en vernieuwing centraal staan. Ook van het politieke functioneren. Uiteindelijk draait het om meer wederzijdse betrokkenheid, inzicht in wat er speelt, invloed waar nodig en gewenst, maatwerk als massa tekortschiet. Vaak zijn de oplossingen geen hogere wiskunde. Raadsleden zijn zelf verantwoordelijkheid voor hun kaderstellende bijdrage, maar zij mogen hierin wel beter worden gefaciliteerd. Door panels waarin zij zitting hebben, adviesraden met klantvertegenwoordigers, praktijkstages en werkconferenties bijvoorbeeld.

Beweeg mee met transformatie
Transformatie gaat over ander gedrag, over een andere houding. Moderne governance beweegt mee. Met passende samenwerkingsafspraken, een nieuwe rolverdeling en een dynamische overheid. Maar ook met raadsleden die weten wat er voorvalt en in open dialoog zijn met burgers, bedrijven, publieke partijen en instellingen. Zij moeten het tenslotte samen gaan maken.

Meer weten?
Speelt dit vraagstuk ook in uw gemeente? Dan gaan we graag samen met u aan de slag voor de oplossing. Neem gerust contact op met onze adviseurs Geert van Dijk (g.vandijk@kplusv.nl, 06-27 08 55 66) en Henry Potman (potman@kplusv.nl , 06-27 08 55 04).

Lees ook eens ons artikel Hoe word je deskundig opdrachtgever voor zorgaanbieders. Of blader eens door onze whitepapers Slim en slagvaardig sturen door de raad en Wet Bestuur en toezicht rechtspersonen hindert goed bestuur.