Kiezen of delen

Column uitgesproken door Marjet van Houten van MOVISIE tijdens het debat Kiezen of delen in het sociaal domein.

Kiezen of delen. Heeft u de woorden al eens al eens letterlijk door uw hoofd laten gaan? Wanneer gebruikt u deze woorden eigenlijk? Ik vooral als ik in conflict ben geraakt, Er gaat een zekere dreiging van uit. Het is nu kiezen of delen… 

Oktober vorig jaar stond ik ook op een BB debat en sprak de afsluitende column. Toen had ik het over de eisende burger. En betoogde dat die eisende burger in mijn ogen gecreëerd werd om je als eisende overheid op te kunnen stellen. Die column riep heel veel herkenning op, bij u en uw collega’s. Ik ben sindsdien vaak gevraagd om u een spiegel voor te houden. Want velen vonden dat ik daar wel een punt had. We zijn nu een half jaar verder. Ik leef met decentralisaties, ik sta er mee op en ga er mee naar bed. Het is mijn werk en het beïnvloed ook mijn gemoed. En waar het een half jaar gelden nog meer zoekend was, wordt het nu toch echt menens. En de woorden die ik hoor worden zakelijker, harder en soms ook grimmiger: risicobeheersing, informatieplicht, mantelzorgboete, handhaving.

Ik wil graag terug naar de oorsprong van dit principe. Kiezen of delen is feitelijk een beslisvorm. De kern is: wanneer twee partijen iets moeten verdelen, dan mag de ene partij het goed verdelen in twee delen, waarna de andere partij zijn deel mag kiezen. Het basisprincipe is dat de verdelende partij zich zo moet inleven in de kiezende partij en omgekeerd. Dan wordt het kiezen én delen.

Het is dus een fantastisch principe dat zich leent om tot een nieuwe orde te komen. Geheel in lijn met doelen die we met zijn allen zeggen te willen bereiken. Maar dan moet je het wel naar behoren uitvoeren. En degenen die belanghebbend zijn ook daadwerkelijk een van de rollen laten vervullen. Laten kiezen of laten delen. En die belanghebbende is in dit proces toch ook echt die burger.

Ik ben een hartstochtelijk voorstander van de decentralisaties, een overtuigd believer dat het echt beter kan, en dat u, de gemeentelijke overheid, de aangewezen plek bent om die verbeteringen vorm te geven, te vervolmaken. U bent dicht bij de burger, hebt oog voor en mogelijkheden tot het leveren van maatwerk . Maar of voor de burger die nabijheid ook als een voordeel uit zal werken, dat zal nog moeten blijken.

U bent allen knetterhard aan het werk. De tijd dringt er. Inmiddels heeft u allen uw beleidsnota’s op orde, en velen heb ik er gelezen. En uw nota’s dragen schitterende en ook veelbelovende titels:

• De kracht van de stad.
• Samen sterk
• Doe mee en maak elkaar sterk
• Samen leven, samen doen
• Voor elkaar, met elkaar

En u illustreert dat met even zo krachtige beelden, die ieder hun eigen couleur locale hebben. Als ik ze zo bij elkaar zie, kan het eigenlijk niet meer misgaan. Maar in hoeverre vertrouwt u nog echt de kracht van uw burgers? Hoe geeft u dat samen uit de titels nu vorm?

In de meeste inleidingen wordt heel optimistisch over de eigen kracht van de burgers gesproken. Maar lees je verder, dan gaat achter die prachtige titels vaak een wereld van verdelen schuil. Wie gaat wat uitvoeren, waar kopen we in, wie krijgt de regie, hoe beheersen we de kosten, hoe rekenen we af, hoe monitoren en benchmarken we.

En ook de manier waarop we de kanteling in de hoofden van burgers vorm gaan geven worden netjes verdeeld tussen de communicatieafdeling van de gemeente en andere aanbieders. Het lijkt uiteindelijk toch op een uitermate eenzijdig contract, niet gericht op oplossen van problemen van burgers, maar op het oplossen van het probleem van de gemeente: Hoe krijgen we burgers zover minder beroep op ons te doen?

Enkele voorbeelden uit uw eigen nota’s en nee ik ga niet zeggen welke gemeente het betreft.

Houdt daarbij nog even de doelen van zorg op maat, naderbij, inclusief en samen sterk in gedachten….

Gemeente X formuleert de kernopdracht van de decentralisaties als volgt: doelmatiger en betaalbaarder werken. Ook de burger heeft hier nadrukkelijk verantwoordelijkheid in en zal zich echt anders op moeten stellen.

Gemeente Y opent met een lofzang op de kracht van haar burgers. Vervolgens is de burger een hele tijd uit beeld en komt op pagina 20, dan is hij inmiddels cliënt geworden is, weer om de hoek kijken:

Omgang met de cliënt

Voorwaarde bij ondersteuning is ….dat de uitvoerder zich vergewist heeft van de talenten en behoeften van de cliënt. Ook de cliënt moet investeren in een goed contact. Het voldoen aan wettelijk gestelde voorwaarden en verplichtingen is hier voor een noodzaak.

 

Gemeente Z schrijft het in haar publieksfolder zo op: Beste inwoner. We gaan meer voor elkaar betekenen. De verhoudingen veranderen. En de gemeente doet een stapje terug.

 

Kiezen of delen? U bent er maar druk mee. Maar waar is in dit hele proces nu die krachtige burger? Die kiest noch deelt. En waarschijnlijk denkt u, dat doen wij beter, in mijn gemeente. Ik daag u uit, kijk morgen nog eens door de ogen van de burger naar uw nota’s en naar uw proces. Want we zouden met z’n allen toch niet willen dat de decentralisaties leiden tot een lokaal bestuur dat handelt op de wijze die de Griekse veldheren toepasten: de principes van verdeel en heers.

Ik wens u veel wijsheid en veel dialoog met burgers toe de komende maanden. Ik sta ervoor open als uw spiegel te dienen.

Deze column is uitgesproken door Marjet van Houten van MOVISIE, tijdens het debat Kiezen of delen in het sociaal domein op donderdag 22 mei 2014 in Theater De Kom in Nieuwegein. Het debat is georganiseerd door Binnenlands Bestuur in samenwerking met Movisie en BMC.