‘Risico’s hypotheekgarantie moeten van gemeenten naar het rijk’

Om de financiële risico’s als gevolg van de wereldwijde kredietcrisis voor gemeenten te verkleinen, moet hun ‘achtervangfunctie’ in het kader van de Nationale Hypotheekgarantie (NHG) beperkt of zelfs helemaal afgeschaft worden. Die aanbeveling staat in een conceptadvies van de commissie-Van Rijn, dat in het bezit is van Binnenlands Bestuur. De voorgestelde wijziging zou na een overgangsperiode van een jaar op 1 januari 2010 doorgevoerd kunnen worden.

De commissie, die onder leiding staat van PGGM-bestuurder Martin van Rijn, werd dit voorjaar ingesteld nadat de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) haar zorgen had geuit over de conjuncturele risico’s van de kredietcrisis en de gespannen situatie op de Nederlandse koopwoningenmarkt. Gemeenten staan nu via het Waarborgfonds samen met het rijk garant voor hypotheken tot 265.000 euro, die zijn afgesloten onder de NHG-voorwaarden. Volgens de VNG ontberen de lokale overheden echter vaak de financiële draagkracht om risico’s bij betalingsproblemen op te vangen. Een forse verhoging van de premie om de risico’s af te dekken was voor het rijk ongewenst.

De commissie-Van Rijn stelt in het uitgelekte advies dat de inperking van de gemeentelijke verantwoordelijkheid in eerste instantie zal moeten opgaan voor nieuw af te sluiten NHGhypotheken. Maar ook de optie om het risico voor bestaande hypotheekgaranties geheel naar het rijk over te dragen, wordt genoemd. De ‘achtervangfunctie’ treedt in werking als mensen door werkloosheid, scheiding of andere onvoorziene omstandigheden hun hypotheeklasten niet langer kunnen opbrengen. In het geval van verlies bij gedwongen verkoop past het Waarborgfonds het verschil bij. Het weghalen van de gemeentelijke verantwoordelijkheid zal gevolgen hebben voor de zeggenschap van gemeenten over het fonds.

Garanties

Volgens de commissie is de NHG van grote waarde gebleken voor de Nederlandse koopwoningenmarkt en moet er daarom niet aan het instrument getornd worden. Sinds de oprichting van het fonds in 1995 zijn bijna een miljoen garanties afgegeven. Ook over de kwalitatieve bijdrage van het garantiestelsel is de commissie lovend. Het eigen woningbezit is erdoor toegenomen, de NHG-norm is de standaard geworden voor banken en andere hypotheekverstrekkers en de garanties zorgen door hun bufferfunctie voor de nodige rust in economisch slechte tijden, schrijven de opstellers van het advies.

De doelstelling van de NHG op het gebied van de volkshuisvesting is volgens het advies wel aan versterking en modernisering toe om nieuwe groepen potentiële kopers aan te boren, onder meer door ‘het gericht stimuleren van starters op de koopwoningmarkt’ en ‘het op gunstige voorwaarden kunnen kopen van woningen in de krachtwijken’. Met enkele aanpassingen kan het stelsel nog zeker tien jaar mee, stelt de commissie.

Om het vertrouwen van de markt in het instrument niet te schaden, moet er volgens de commissie niet te veel bestuurlijk gediscussieerd worden over de verhoudingen binnen het Waarborgfonds, de NHG-normen voor het krijgen van een hypotheek en de wijze waarop de premies worden vastgesteld.

Een veilige hypotheek voor iedereen

De Nationale Hypotheek Garantie (NHG) houdt in dat bij het afsluiten van een hypothecaire lening de Stichting Waarborgfonds Eigen Woningen (SWEW) borg staat voor de lening. De geldnemer betaalt hiervoor eenmalig een borgtochtprovisie. Wanneer de geldnemer de lening niet meer kan betalen, wordt de hypotheekverstrekker door het fonds betaald. De geldnemer is nog wel aansprakelijk, maar nu is de Stichting zijn schuldeiser.

Omdat de SWEW garant staat, weet de geldgever 100 procent zeker dat de lening afbetaald wordt. Het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM) en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) staan op hun beurt garant voor de SWEW. Wegens het lage risico geven geldgevers bij afsluiten van NHG korting op de hypotheekrente, 0,3 tot 0,6 procentpunt. NHG kan tot maximaal 265.000 euro afgesloten worden.