Rijk mist aandacht voor landelijk gebied

Terwijl het overgrote deel van Nederland uit landelijk gebied bestaat, heeft het rijk nauwelijks aandacht voor de trends en problemen in buitengebieden. De focus van de rijksoverheid ligt op steden en topsectoren, stelt de Vereniging Nederlandse Gemeenten. De VNG wil meer oog voor wat er speelt in het landelijk gebied.

Meer landelijk dan stedelijk gebied

Van de 393 Nederlandse gemeenten zijn er slechts 29 die voor minder dan 50 procent uit landelijk gebied bestaan. De rest - 93 procent van de gemeenten – heeft meer buitengebied dan stedelijk gebied, becijferde de VNG op basis van CBS-gegevens over bodemgebruik. Vanuit haar achterban kreeg de gemeentekoepel dan ook steeds meer signalen dat meer aandacht nodig is voor de kansen en bedreigingen die daar spelen, zoals nieuwe natuurwetgeving, veranderende demografie en ontwikkelingen in de landbouw.

Kennis gebundeld in trendverkenning

‘Er is veel, maar versnipperd onderzoek naar gedaan, dat niet allemaal de bureaus in de gemeentehuizen bereikt’, zegt senior beleidsmedewerker fysiek domein bij de VNG, Evelien Babbé. De VNG gaf onderzoeksinstituut Alterra opdracht om de beschikbare kennis van onder andere de planbureaus te bundelen in de trendverkenning Ruimte voor de toekomst in het landelijk gebied. Daarover gaat de VNG de komende maanden in de verschillende afdelingen met leden in gesprek. Gemeenten kunnen dan zelf aangeven welke van de genoemde uitdagingen bij hen spelen en welke antwoorden daarop moeten komen, aldus de VNG.

Plannen en visies werken niet meer

Uit de verkenning komen vijf trends naar voren, waarvan de eerste volgens Babbé een van de belangrijkste is, omdat het alle gemeenten raakt: het platteland wordt steeds meer een multifunctionele leef- en werkomgeving. ‘Dat multifunctioneel gebruik van het buitengebied kan voor belangenconflicten zorgen’, verwacht ze. Dat vraagt – ook van belang voor alle gemeenten – een nieuwe rol van de lokale overheid. ‘Plannen en visies maken werkt niet meer, gemeenten moeten de dialoog met burgers en initiatiefnemers aan gaan. Gemeenten moeten niet alles zelf willen doen, maar veel meer wensen van anderen faciliteren.’ Dat betekent ook iets voor de geijkte instrumenten, zegt Babbé. ‘Een bestemmingsplan als “maakplan” voor hoe en wat je wilt ontwikkelen, past niet in die werkwijze. We hopen dat gemeenten met het omgevingsplan en de flexibele afwegingsruimte die de Omgevingswet straks biedt, snel kunnen inspringen op wat de samenleving vraagt.’

Kwaliteit leefomgeving onder druk

Andere trends volgens de verkenning: schaalvergroting van (agrarische)bedrijven en voorzieningen gaat gelijk op met een toename van kleinschalige en lokale initiatieven van burgers en bedrijven; technologische innovatie kan juist op het platteland de bedrijvigheid en de leefbaarheid vergroten; de kwaliteit van de leefomgeving in het landelijk gebied staat onder druk. De trendverkenning is aangeboden aan de provinciale afdelingen, die het naar eigen inzicht kunnen oppakken.