Gemeenten laten kansen liggen tegen leegstand

Gemeenten kunnen veel meer doen om kantorenleegstand tegen te gaan. Ze moeten samenwerken met private partijen (PPS) om transformatie of sloop te stimuleren. Het sloopfonds is daarvoor een falend instrument gebleken, maar een leegstandonttrekkingsfonds biedt kansen.

Gemeenten en beleggers steken geld in fonds

Dat betoogt Marc Wintgens, advocaten & notarissen bij AKD en auteur van Leegstand en ruimte. Wintgens presenteert daarin het leegstandonttrekkingsfonds als nieuwe constructie waarmee leegstand effectiever kan worden bestreden. In zo’n fonds, dat lokaal of regionaal kan worden opgericht, leggen gemeenten samen met beleggers en ontwikkelaars geld in om leegstaande panden op te kopen en deze te slopen en te herontwikkelen of te transformeren. Dit gebeurt alleen met panden die nog van waarde zijn, die dus potentie hebben voor sloop en herontwikkeling of transformatie, licht Wintgens toe.

Sloopfonds subsidieert waardeloze gebouwen

Dat is een groot verschil met het sloopfonds. Dat vormde in 2011 de kern van het Convenant aanpak leegstand kantoren, waarover de Tweede Kamer begin juni overlegt met minister Stef Blok (Wonen en Rijksdienst). Wintgens: ‘Een sloopfonds is slechts een subsidiepot met geld dat wordt gegeven aan kantooreigenaren met een kansloos, waardeloos gebouw, waar niemand meer wat mee wil doen. Dat zijn panden die feitelijk al aan de kantorenvoorraad zijn onttrokken. Ze zijn het probleem van de eigenaar, die gewoon zijn verlies moet nemen; het risico van zijn vak. Daar kun je geen overheden – dus belastingbetalers – mee opzadelen.’

Gemeenten kunnen faciliteren of deelnemen

In zijn alternatief koopt het lokale leegstandonttrekkingsfonds alleen panden op waar nog waarde in zit. Dat maakt het aantrekkelijk voor zowel gemeenten als private partijen om deel te nemen in het fonds. Volgens Wintgens is het ook mogelijk dat gemeenten het fonds alleen faciliteren en er geen deelnemer aan worden. Belangrijk is vooral de publiekprivate samenwerking. ‘Je hebt meteen de partijen aan tafel die je nodig hebt om succesvol te transformeren: de vastgoedwereld met geld en kennis en de gemeente die verantwoordelijk is voor de regelgeving.’ Volgens Wintgens zijn er in beginsel geen wettelijke belemmeringen voor gemeenten om zelf te investeren in het fonds. ‘Leegstandsbestrijding en transformatie vallen onder de uitoefening van de publieke taak.’

Leegstand vergt actieve rol gemeenten

Een actieve rol van gemeenten en provincies is noodzakelijk om de kantorenleegstand op te lossen. Vraag en aanbod komen niet meer uit zichzelf in evenwicht, daarvoor is de markt te zeer verstoord geraakt. Ontwikkelingen in de ICT en Het nieuwe werken zorgden er voor in korte tijd de vraag naar vierkante meters afnam en dat bestaande gebouwen niet meer aansloten bij nieuwe eisen. Ook veranderden wensen rondom uitstraling en duurzaamheid. Renoveren van oudbouw kost vaak nagenoeg evenveel als nieuwbouw, zegt Wintgens. ‘Bedrijven kiezen dan voor nieuwbouw, waarin ze al hun wensen kunnen realiseren.’

Niet klagen over leegstand

Gemeenten bleven dit faciliteren, omdat ze de bedrijven en werkgelegenheid niet willen kwijtraken. Begrijpelijk, zegt Wintgens, die ook geen voorstander is van een bouwstop. ‘Maar dan moeten ze nu niet klagen over de leegstand die daarmee is gecreëerd, daar moeten ze wat aan doen.’

Lees vrijdag het hele artikel in Binnenlands Bestuur 11.