Waaks op herkomst geld crowdfunding

De wet Bibob moet de verwevenheid tussen onder- en bovenwereld tegengaan. Het Landelijk Bureau Bibob (LBB) beoordeelt vergunningaanvragen, vastgoedtransacties, aanbestedingen en subsidies. In 2016 lag er extra nadruk op crowdfunding.

Technische insteek
Crowdfunding, een doelkapitaal bij elkaar brengen via een aantal kleine financiers door donaties, leningen of aandelenkapitaal, kreeg vorig jaar extra aandacht van het LBB, onderdeel van screeningsautoriteit Justis. Niet omdat daar een grote malafide business in zit, maar vanuit een technische insteek, legt afdelingshoofd Selma van den Berg uit. ‘We zien het steeds vaker als financieringsvorm en dan willen we die financiers ook onderzoeken. Dat is niet altijd mogelijk.’

Factsheet voor gemeenten
Omdat het LBB steeds meer vragen over crowdfunding krijgt, is in 2017 een factsheet voor gemeenten opgesteld. ‘We hebben geen concrete aanleiding aan te nemen dat er vaak onwettige dingen gebeuren in crowdfunding, maar het is een denkbare modus operandi voor criminelen. Ze kunnen kleine bedragen verspreid inbrengen. De meeste crowdfunding beoordelen bestuursorganen zelf. De herkomst van de geldstromen blijkt heel wisselend.’

Identiteit financiers
Meestal vindt crowdfunding plaats via een intermediair, zoals een internetplatform. Zij zijn vaak eerste aanspreekpunt voor de financier en gefinancierde ondernemer. Doorgaans blijven financiers anoniem voor de ondernemer, maar bij de platforms zijn ze wel bekend. Als een vergunningaanvrager of -houder de identiteit van financiers niet kenbaar kan maken, kan dat gevolgen hebben. ‘Als wij geen onderzoek kunnen doen, kan de vergunningaanvraag buiten behandeling worden gesteld of de vergunning worden ingetrokken.’ Voor ondernemingen die afhankelijk zijn van vergunningen waar de wet Bibob op van toepassing is, is anonieme crowdfunding alleen mogelijk als een bestuursorgaan zelf een Bibob-onderzoek doet en ervoor kiest de identiteit niet op te vragen.

Geen drempelbedragen
Het LBB hanteert geen drempelbedragen, omdat achter allerlei kleine financieringen wel één (rechts)persoon kan schuilgaan. ‘Per advies kijken we of het nodig is kleine financiers te onderzoeken. Het is maatwerk.’ Omdat crowdfunding een groeiend fenomeen is dat Bibob kan raken, betrekken het LBB, het ministerie van Veiligheid en Justitie en de RIEC’s crowdfunding in de Bibob-voorlichting aan bestuursorganen. ‘In de factsheet leggen we uit wat crowdfunding is en dat niet het platform en de intermediair belangrijk zijn om te onderzoeken, maar de individuele financiers en dus ook financiers van kleine bedragen. Bibob is voor ambtenaren inmiddels geen ver-van-mijn-bedshow meer.’

Terechte aandacht
Eind 2016 informeerden het LBB en het ministerie van Veiligheid en Justitie de in 2014 opgerichte branchevereniging Nederland Crowdfunding over de wet Bibob in relatie tot crowdfunding. De vereniging communiceert over de wet Bibob met haar leden. Volgens directeur Simon Douw is de extra aandacht voor crowdfunding terecht, gezien de groei van het fenomeen. ‘We vormen een steeds groter deel van de financieringsmarkt: in 2016 ging 141 miljoen naar ondernemingen (en 29 miljoen naar culturele/maatschappelijke projecten, WB). Dan val je meer op.’

Problematische relatie
De relatie tussen Bibob en crowdfunding is best problematisch, merkt hij op. Het gaat de branchevereniging vooral om twee zaken. Sommige crowdfundingplatforms willen anonimiteit van investeerders waarborgen, zodat niet online te vinden is hoeveel die waarin investeren. ‘Die anonimiteit maakt het moeilijk voor horecaondernemers om een vergunning aan te vragen, want Bibob vraagt naar de identiteit van de investeerder. Het wordt lastig als die onbekend is. Daar ligt een probleem.’ Daarnaast richt Bibob zich niet op investeerders vanaf 10.000 euro, maar wordt bijvoorbeeld bij 500 euro al identificatie geëist. ‘Soms zijn er een paar duizend kleine investeerders. Zo’n mega-exercitie is onuitvoerbaar.’

Lees het hele verhaal deze week in Binnenlands Bestuur 11 (inlog).