Ook SCP voor meer gemeentelijke belastingen

Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) schaart zich in het rijtje van voorstanders van verruiming van het gemeentelijk belastinggebied. Volgens SCP-directeur Kim Putters is daar door de forse uitbreiding van het aantal nieuwe taken geen ontkomen meer aan.

Herschikking naar het lokale niveau

Putters stelt dat in een interview met de Famo, een vereniging van algemene middelenmanagers bij de overheid. Het principe dat gemeenten geen eigen inkomensbeleid mogen voeren, staat volgens hem op gespannen voet met het leveren van maatwerk in het sociaal domein. ‘De inkomsten zitten bij het rijk en gemeenten doen de uitgaven, uit een budget waarop fors is bezuinigd. Gemeenten kunnen dat niet aanvullen, op het heffen van eigen bijdragen na. Met als gevolg dat er een bouwwerk van regelingen en praktijken in loketten ontstaat dat nauwelijks nog maatwerk te noemen is. Eigenlijk is het simpel: voormalige rijkstaken, waar het rijk een inkomensbeleid op voerde, komen in handen van gemeenten die dat niet mogen. Dat werkt dus niet’, stelt hij.

Groter budget door decentralisatie

Een van de mogelijkheden is een herschikking van de belastingmiddelen naar het lokale niveau. Een lastig debat, volgens hem, ‘maar het zal er onherroepelijk komen.' Eerder al wees de Algemene Rekenkamer erop dat er straks, na de decentralisatie van taken op gebied van jeugd, werk en zorg, geen reële samenhang meer is tussen inkomsten en uitgaven van de gemeenten. Per 1 januari wordt het budget waar gemeenten over gaan ongeveer de helft groter.

Opvangen financiële tegenvallers

Deze zomer pleitte ook het Centraal Planbureau (CPB) voor uitbreiding van het gemeentelijk belastinggebied in verband met de drie grote decentralisaties. Als het lokale belastinggebied wordt vergroot, zijn gemeenten volgens het CPB beter in staat financiële tegenvallers op te vangen. Een grotere rol van lokale belastingen stelt gemeenten beter in staat om het aanbod van voorzieningen aan te passen aan de lokale vraag, waardoor het gemakkelijker wordt om financiële tegenvallers op te vangen.

Zolang gemeenten voor hun inkomsten voornamelijk afhankelijk zijn van het rijk zal er ook worden verwacht dat het rijk bijspringt als een gemeente het niveau van een voorziening niet meer op peil kan houden. Een grotere afhankelijkheid van lokale belastingen kan de begrotingsdiscipline bij gemeenten versterken doordat burgers beter de relatie zien tussen de kosten van voorzieningen en de hoogte van de belastingen.

Plasterk begint te bewegen

Minister Plasterk van Binnenlandse Zaken stelde onlangs tijdens een bijeenkomst met raadsleden in Zuid-Holland het ‘een interessante discussie’ te vinden als gemeenten de mogelijkheid krijgen om belastingen te heffen die nu door het rijk worden geïnd. Opmerkelijk was dat hij het onderwerp zelf aansneed. Kolom ‘Het is ook niet onlogisch’, herhaalde hij vrijdag voorafgaand aan de wekelijkse ministerraad. De beslissing waar belastinggeld aan wordt uitgegeven, wordt dan op een lager niveau genomen. Aan het plan zitten volgens hem wel veel haken en ogen. ‘Bijvoorbeeld wanneer je een verschuiving doet van inkomstenbelasting naar lokale belasting. Inkomstenbelasting is afhankelijk van iemands inkomen en lokale belastingen zijn dat niet per se. Daar moeten we dus goed over nadenken’, aldus de minister.