Financieel toezicht kost 100 miljoen
Gemeenten zijn elk jaar zes euro per inwoner kwijt aan het toezicht op hun financiën. De kosten die gemeenten op dit vlak maken voor Rijk en provincies zijn 'slechts opvallend klein.'
Dat blijkt uit een nog vertrouwelijk onderzoek van het Coelo (Centrum voor onderzoek van de economie van de lagere overheden) in opdracht van de Vereniging van Nederlandse Gemeeenten (VNG). Aanstaande maandag wordt het officieel gepresenteerd. Gemeenten worden door het Rijk en provincies verplicht financiële informatie te leveren. Daarnaast zijn gemeenten verplicht zelf financiële controle uit te oefenen, onder andere door de eigen rekenkamer.
Het Groningse onderzoeksinstituut becijfert dat de totale kosten met betrekking tot het financiële toezicht voor gemeenten oplopen tot minstens 100 miljoen euro per jaar. Het betreft volgens Coelo-directeur Maarten Allers een voorzichtige schatting, omdat niet alle kosten konden worden meegenomen. Bovendien zijn de kosten die Rijk en provincies maken buiten beschouwing gebleven.
De grootste kostenpost blijkt de interne controle. Het toezicht dat de gemeente voor eigen doeleinden uitoefent is goed voor 61 miljoen euro. De lokale rekenkamer is een van de grote posten. Daar vloeit 17 miljoen euro per jaar naar toe – gemiddeld 1,03 per inwoner.
De interne toetsing van getrouwheid van informatieverstrekking en rechtmatigheid van beheersbehandelingen kost 2,25 euro per inwoner. Onmisbaar Het externe toezicht kost 39 miljoen euro per jaar: 25 miljoen euro voor de accountantscontrole (1,16 euro per inwoner) en 13 miljoen euro voor het interbestuurlijke toezicht door Rijk en provincie.
‘Opvallend is dat de lasten van interbestuurlijk toezicht dus slechts een klein deel - 13 procent - uitmaken van de totale toezichtslast op het gebied van de financiële functie’, aldus Allers. Volgens hem is financieel toezicht onmisbaar. Ook wanneer dat niet langer verplicht zou zijn, zouden gemeenten daar geld aan blijven uitgeven. ‘Maar zij geven aan dat zij 36 procent van de kosten niet zouden maken als dat niet verplicht zou zijn. Het gaat hierbij om activiteiten die zij voor de eigen organisatie niet nodig vinden’, aldus de onderzoeker.
‘Regelmatig worden voorstellen gedaan om de toezichtlast voor gemeenten te beperken. Aan de hand van dit onderzoek kunnen de baten van dergelijke voorstellen worden bepaald. Zo stelde de staatssecretaris van Binnenlandse Zaken voor om gemeenten niet langer te verplichten om een verordening op te stellen met betrekking tot eigen onderzoek naar de doelmatigheid en de doeltreffendheid. Uit ons onderzoek blijkt dat dit de toezichtlast zou laten dalen met niet meer dan drie procent’, zegt hij.
De persberichten liegen er niet om. De interne controle binnen gemeenten is duur. Interne toetsing van getrouwheid van informatieverstrekking en rechtmatigheid van beheershandelingen kost 2,25 euro per inwoner. DE VNG zal vast maandag zeggen: veel te duur, dit kan allemaal veel minder.
Gemeenten werken zich sinds decennia omhoog vanaf rommelige informele organisaties naar professionele dienstverleners. Daar hoort effectieve interne controle en auditing bij. De honderd miljoen euro die in een gemiddelde gemeente minimaal over de exploitatie-rekening lopen vragen daarom. Dat is belangrijk voor het vertrouwen van de burger als belastingbetaler, het bedrijf, de crediteur, de mede-overheden, de belastingdienst etc etc.
Eigenlijk vind ik een bedrag van 2,25 euro per inwoner voor een interne controledienst behoorlijk laag. Men zou dit eens moeten benchmarken met de kosten van interne controlediensten bij verzekeringsmaatschappijen bv. Dat zijn organisatie waar gemeenten op veel onderdelen bedrijfsmatig mee vergeleken mogen worden.
Een discussie over de hoogte van controlekosten is koren op de molen van belangenverenigingen die de noodzaak tot verdere professionalisering van de bedrijfsvoering zwaar onderschatten. De VNG heeft bv grote problemen met rechtmatigheidscontrole en met het standaardiseren van informatiestromen, want ze ziet daarin de lange arm van het rijk. Gemeenten dienen gewoon aan te tonen dat ze wet- en regelgeving aantonen. Zij zijn zelf als eerste in staat om nutteloze lokale regeling af te schaffen en daardoor administratieve lasten te verminderen. En wat te denken van al die 450 verschillend ingerichte programma= en productbegrotingen. Hoeveel doelmatigheidswinst zou ontstaan door deze informatie die inhoudelijk in bijna alle gemeenten gelijk maar alleen uiterst diverse geordend en gepresenteerd, te standaardiseren? Het verkennen van dit soort vereenvoudigingen lijken me veel nuttiger dan de discussie te voeren over het verminderen van toezichtslasten.
In uw onderzoek wordt daarnaast veel werk gemaakt van het kwantificeren van de lasten van administratieve handelingen tbv onder andere het CBS (verdelingsmatrix e.d.). Echter het leveren van informatie tbv een hogere overheid voor statistische doeleinden lijkt me nauwelijks onder de definitie van toezicht te vallen. Ook het scharen van de rekenkamer onder toezicht is discutabel, het merendeel der rekenkamer is gefocust op beleidsevaluatie en versterking van de kaderstellende rol van de raden, dat is iets geheel anders.
Ik had het daarom veel interessanter gevonden als er effect-onderzoek kwam: wat is er met de verstevigde interne controle bereikt? Op welke onderdelen is ze effectief, op welke onderdelen niet? Dit zou een onderzoek moeten zijn naar de netto-lasten van interne controle, waarbij als baten de als gevolg van preventieve maatregelen verbeterde opbrengsten resp verminderde kosten in mindering worden gebracht van de interne controlekosten. Voorbeelden zijn: een beter administratie van belastingplicht, een transparante legesheffing, minder misbruik resp oneigenlijk gebruik van uitkeringen en voorzieningen etc etc.
Het is wel goed dat hierover het debat wordt gevoerd, maar dan vanuit meerdere kanten.
Met vriendelijke groet,
Frank Galesloot
Concerncontrol
Gem Deventer
Reactie op pers. titel