Afrit snelweg wordt goedkoper voor gemeenten

Gemeenten en provincies krijgen compensatie voor de aanleg van op- en afritten bij rijkssnelwegen. De betaalde btw kan worden teruggevorderd van de Belastingdienst.

Dat is de strekking van een uitspraak van het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden  inzake een juridische procedure die EY namens de gemeente Nijkerk heeft gevoerd met betrekking tot de aansluiting van de wijk Corlaer op de A28. Omdat de rechter oordeelt dat Nijkerk recht heeft op compensatie van de btw, kan de uitspraak volgens EY verstrekkende gevolgen hebben voor andere gemeenten en andere decentrale overheden.

Gemeente opdrachtgever

Nijkerk liet de aansluiting aanleggen ter ontsluiting van haar nieuwbouwwijk. Na aanleg droeg de gemeente de op- en afritten aan Rijkswaterstaat over, tegen betaling van de grondprijs. Daarop ging de fiscus er vanuit dat Rijkswaterstaat de afnemer was en de gemeente dus geen recht had op teruggave van de btw. De rechtbank stelde de Belastingdienst in het gelijk, maar het Gerechtshof oordeelt anders. Niet Rijkswaterstaat, maar Nijkerk is volgens het hof als opdrachtgever de afnemer. Het was de gemeente die de contracten aanging met de aannemers en het was de gemeente die alle kosten droeg van de realisatie van de op- en afritten. Dat het onderhoud en beheer door het rijk plaatsvindt en het eigendom van de grond, inclusief op- en afritten, aan het rijk is geleverd, doet daar volgens het Gerechtshof niet aan af.

Rijk is gebruiker

De tweede stelling van de Belastingdienst om de btw niet terug te geven, is dat er een individuele derde mee bevoordeeld wordt, in dit geval het rijk. Het Gerechtshof is echter van mening dat de aanleg met name is gerealiseerd, zodat de bewoners hun wijk in en uit kunnen, en niet voor het rijk. Daarom is er geen sprake van een individuele derde en heeft de gemeente  volledig recht op compensatie van btw op de aanlegkosten uit het btw-compensatiefonds.

Geluidsschermen

Het arrest zet volgens EY de deur open voor gemeenten die soortgelijke werkzaamheden laten verrichten. In de praktijk gebeurt het vaker dat een gemeente infrastructurele werken oplevert op grond die in eigendom is van een derde, zoals Staatsbosbeheer of een waterschap. Voorbeelden daarvan zijn de aanleg van geluidsschermen en het verleggen van waterwegen. Voor de uitspraak van het Gerechtshof was het standpunt van Financiën en de Belastingdienst al heel snel dat de btw op de aanlegkosten niet-compensabel is. ‘Met andere woorden, btw werd snel als kostenpost bestempeld’, aldus EY.

Aftrekrecht

Mogelijk wordt het als gevolg van het arrest financieel interessant voor gemeenten vaker voor de Nijkerk-aanpak te kiezen. Waar gemeenten en provincies wel btw kunnen terugvragen via het btw-compensatiefonds, kunnen ministeries, waterschappen en diensten als Rijkswaterstaat dat niet. Van Rijkswaterstaat is echter bekend dat zij gekort worden in hun rijksbijdrage voor het bedrag dat gemeenten en provincies kunnen compenseren. De Nijkerk-aanpak is met name interessant voor de aanleg op grond van andere lagere overheden en voor partijen die geen aftrekrecht of recht op compensatie hebben.

Leerlingenvervoer

De uitspraak van het Gerechtshof kan bovendien ook van betekenis zijn voor andere onderwerpen waarbij de Belastingdienst nu vaak bevoordeling van een individu stelt, zoals het door gemeenten verzorgen van leerlingenvervoer en de bouw van scholen. Voorwaarde is wel dat de inwoners van een gemeente er belang bij hebben dat een voorziening wordt gerealiseerd, zoals bewoners van de nieuwbouwwijk Corlaer in Nijkerk dat hebben bij de aansluiting op de A28.

‘Onze inschatting is dat bijna elke gemeente wel een of twee casussen heeft waarop deze uitspraak positieve invloed heeft. Bovendien zal in dergelijke casussen sprake zijn van behoorlijke uitgaven en dito btw. Het belang in aantal en in euro’s kan dan aanzienlijk zijn en loopt als snel in de miljoenen’, aldus Armand Fanchamps, senior manager indirect tax bij EY.