Sociaal domein: wie voorkomt de informatiespaghetti?
Gemeenten moeten vanaf 1 januari een reeks nieuwe informatiestromen gaan verwerken, maar weten nog niet echt hoe ze dat moeten stroomlijnen.
Gemeenten moeten vanaf 1 januari een reeks nieuwe informatiestromen gaan verwerken, maar weten nog niet echt hoe ze dat moeten stroomlijnen. Misschien helpt het als 'beleid' en 'I&A' wat eerder en wat meer met elkaar zouden praten, bleek tijdens het BB-debat.
Nieuwe informatie
Tijdens het debat 'Nieuwe informatiestromen in het sociaal domein' passeerden veel voorbeelden van nieuwe signalen en gegevens die gemeenten moeten gaan uitwisselen: eigenbijdrageberekeningen, WMO-toewijzingen en declaraties, trekkingsrecht PGB, maar ook de berichten in het justitiële domein waarvoor gemeenten op de CORV moeten aansluiten, zoals ondertoezichtstellingen. En dan is er nog WIJZ, een 'keukentafelsysteem' waar de meeste (voorheen) bureaus Jeugdzorg mee gaan werken. Verschillende malen passeerde tijdens de presentaties het woord 'spaghetti', als dreigende metafoor voor het ad hoc leggen van de digitale informatieverbindingen die voor de noodzakelijke uitwisseling gaan zorgen. Als iedereen - gemeenten, zorginstellingen, uitvoeringsorganisaties en toezichthouders - op eigen wijze zijn systemen aan elkaar knoopt, wordt het een inefficiënte brij; dat bestrijdt niemand.
Onzekerheid en zorgen
Maar wie gaat ervoor zorgen dat die spaghetti wordt voorkomen? De onzekerheid en de zorgen in de goed gevulde zaal zijn herkenbaar voor de sprekers, maar een kant en klaar antwoord is er niet. Indra Henneman van het programma iWMO drukt de toehoorders op het hart om toch vooral niet alles zelf te gaan oplossen. "We moeten met elkaar over het hele domein heen kijken." Vooral de zorgverzekeraars zullen niet met 400 gemeenten steeds verschillende afspraken willen maken. Standaardisatie is het devies. "Die hoeft een eigen aanpak van gemeenten niet in de weg te staan", verzekert Henneman.
CORV en WIJZ
Voor CORV ligt de kwestie weer wat anders. Voor de berichten in de keten van partijen in het justitiële domein (instellingen, AMHK, gemeenten, Raad voor de Kinderbescherming) is er een standaard, maar in dit geval moeten gemeenten zich afvragen of ze zelf aansluiten of een door de gemeente gemandateerde partij (zoals een bureau Jeugdzorg). En intern moeten ze de berichten natuurlijk verwerken. En dan is er nog WIJZ, het nieuwe systeem van Jeugdzorg Nederland dat het gezinsgericht werken zonder bureaucratische poespas gaat faciliteren. Het is uitdrukkelijk ook te gebruiken door de gemeentelijke wijkteams, maar krijgen die dan niet overlappende keukentafelsystemen?
Kloof groeit
Renate van Drunen van het ministerie van Justitie, waar CORV onder valt, verzucht dat ze merkt dat binnen gemeenten de beleidsmakers en de coördinatoren informatisering en automatisering (I&A) nog niet echt met elkaar hebben gesproken over hoe ze dat gaan oplossen. Diezelfde verzuchting komt ook van André van Nijkerken, die namens KING een deel van de gemeenten bijstaat in dit soort kwesties. "Er gaapt een grote kloof", zegt hij, "en die wordt alleen maar groter." Hij pleit ervoor om toch vooral 'transitieproof' te werk te gaan. Dus geen grootste projecten die alles oplossen, want dat lukt sowieso niet met alle onduidelijkheid die er nog is. Alleen minimale aanpassingen om berichten te kunnen uitwisselen, dus, en dan na januari 2015 verder zien hoe het echt moet. "Beperk je dit jaar tot de basis." Op de langere termijn zijn de informatiekundige vraagstukken toch echt de verantwoordelijkheid van de bestuurders.
Living Lab
Het Living Lab Oost van onder andere Enschede is al vrij ver; de eerste softwaremodules zijn in conceptversies net opgeleverd. Maar de aansluiting op CORV, de iWMO-standaarden en eventueel WIJZ is ook voor projectleider Dick Laan nog geen uitgemaakte zaak. Zijn stelling dat de overheid zich in dit soort kwesties meer moet laten leiden door de aanpak van het bedrijfsleven, vindt in de zaal maar beperkt bijval. Laan: "Dat begrijp ik wel. Overheden willen graag een vinger in de pap houden. Maar samenwerken moet gewoon."
Voortouw nemen
Wie moet dan het voortouw nemen om de spaghettidreiging af te wenden? Laan: “De CIO.” Van Nijkerken vindt dat symptoombestrijding. “Mensen die inhoudelijk verantwoordelijk zijn moeten dat invullen.” Dan helpt het niet dat een goed in ICT ingevoerde wethouder het veld moet ruimen, zoals in Enschede, verzucht Laan. Erleyne Brookman van PinkRoccade Local Government, die een 'negenstappenplan' voor de informatievoorziening in het sociaal domein presenteerde, verwacht de oplossing van "de mensen van de inhoud. De integraliteit moet het oplossen." Henneman ziet nóg een aspect: "Mensen moeten uit de eigen organisatie leren stappen. Daar valt nog veel winst te behalen."
Cruciaal is derhalve een werkproces (niet procedure met bijbehorende procedurele systemen!) waarin de koppelingen altijd helder zijn en behouden blijven. Ongeacht de technische hulpmiddelen waarmee de informatieverwerking, pen en papier of computer, plaats vindt.
De eigenaar van de casus, inclusief de informatie, is hier voor verantwoordelijk en niet de leveranciers van ICT. Dat zij belang hebben bij het verwerken van zoveel mogelijk ´spaghetti´ moge duidelijk zijn. Het publieke belang is een ander.
Het zou goed zijn om een publieke proces gerichte architectuur op te zetten. De huidige teveel op functies gerichte architecturen zouden in deze richting moeten evolueren. Het proces is immers altijd het best bestuurd in handen van de gebruikers. Een verantwoordelijke en leuke taak voor die gebruikers en voor KING...?