Zaanstreek-Waterland bestuurlijk op de schop

Ambtelijk dan wel bestuurlijk samenwerken met Amsterdam of met Waterland, Wormerland en Oostzaan. Dat zijn grofweg de vier opties waarover college, raad en mogelijk ook de inwoners van Landsmeer zich de komende tijd gaan buigen. Landsmeer is niet de enige gemeente in de regio Zaanstreek-Waterland die zich bestuurlijk aan het herbezinnen is. De hele regio is in beweging.

Alle opties open

Het Landsmeerse college had eigenlijk vorige maand al van de raad willen weten of het een aantal scenario’s voor de bestuurlijke toekomst van de gemeente kon laten onderzoek. Een referendumverzoek heeft voor vertraging gezorgd. Ook was het raadsvoorstel wat te kort door de bocht, zo oordeelde de raad. Het college repte in het raadsvoorstel alleen over bestuurlijke fusie met Amsterdam of ‘de groene, landelijke gemeenten’. Niet alleen worden die drie landelijke gemeenten in een nieuw raadsvoorstel met naam en toenaam genoemd. Het woordje ‘bestuurlijke’ fusie wordt in opdracht van de raad uit het voorstel gehaald. De raad wil alle opties openhouden; dus ook ambtelijke samenwerking.

Slagkracht

Dat er iets moet gebeuren aan de slagkracht van de gemeente (krap 11.000) staat voor de politiek niet ter discussie. De huidige ambtelijke organisatie is te klein en te kwetsbaar om alle gemeentelijke taken naar behoren te kunnen blijven uitvoeren, zo is de breed gedeelde opvatting. En of het nu samenwerken of herindelen wordt: de nieuwe samenwerkingsvorm moet toekomstbestendig zijn, minimaal 50.000 inwoners en een buurgemeente omvatten. Voor de zomer wil de raad een knoop doorhakken.

Regio in beweging

Of de drie ‘groene’ gemeenten wel in zee willen met Landsmeer is nog maar de vraag. De regio Zaanstreek-Waterland − die de gemeenten Beemster, Edam-Volendam, Landsmeer, Oostzaan, Purmerend, Waterland, Wormerland, Zaanstad en Zeevang omvat – is in bestuurlijk opzicht volop in beweging. Beemster gaat intensiever samenwerken met Purmerend. Wormerland en Oostzaan zoeken partners om hun samenwerkingsvorm ‘robuuster’ te maken. De gemeenten Zeevang en Edam-Volendam gaan per 1-1-2016 fuseren.

Bestuurskracht

Uit een onlangs gepresenteerd onderzoek naar de bestuurskracht van Waterland komt naar voren dat de gemeente het op termijn niet in haar eentje kan rooien en dat samenwerking onontkoombaar is. ‘Bij die keuze zal de gemeente zich terdege bewust moeten zijn van voorkeuren van andere gemeenten. Waterland beslist niet alleen over haar eigen toekomst, zij kan dit alleen doen in samenhang met de andere gemeenten in de regio’, aldus de onderzoekers van de Universiteit van Tilburg en Price Waterhouse Coopers.

Lappendeken

Dan zijn er nog de grootste plannen van de colleges Purmerend en Zaanstad voor de regio. Inspiratiebron en startpunt daarvoor is het rapport ‘Natuurlijke verbindingen. Een onderzoek naar de regionale opgaven voor de gemeenten in Zaanstreek-Waterland’ dat eind vorig jaar op verzoek van beide colleges is opgesteld door Ronald Bandell, oud-burgemeester van onder meer Dordrecht en Alkmaar. Hij concludeert dat Zaanstreek-Waterland een bestuurlijke lappendeken is, dat de bestuurlijke organisatie belemmerend werkt en dat de blik teveel naar binnen gericht is. De kansen liggen volgens Bandell in de verbinding en samenwerking met de Metropoolregio Amsterdam (MRA).

Autonomie

De regiobestuurders moeten over hun eigen schaduw kunnen springen en met elkaar in gesprek gaan over de ontwikkeling van de regio. In die discussie moet ook de autonomie van Zaanstad en Purmerend aan de orde komen. In de optiek van Bandell kan daarbij worden gedacht aan een grote gemeente Waterland, aan een gemeente Zaanstreek, en/of aan vergaande samenwerking van Purmerend en Zaanstad. De twee gemeenten hebben de regio uitgenodigd om mee te denken over een gezamenlijke visie over de regio en een regionale agenda. Dat is niet overal in de regio in goede aarde gevallen.

Roet in het eten

Terug naar Landsmeer. Het referendumverzoek dat is ingediend, kan wat betreft die tijdsplanning die het college voor ogen heeft (voor de zomer een besluit) roet in het eten gooien. Vorige maand is door een aantal inwoners bij de gemeenteraad een inleidend verzoek ingediend om een referendum te houden. Dat verzoek is met 101 van de minimaal 50 benodigde handtekeningen ruim voldoende ondersteund. De indieners vinden dat de mening van de burger over een zo’n belangrijk onderwerp als de toekomst van de gemeente moet worden gehoord, voordat de raad er een besluit over neemt.

Referendum

De raad van Landsmeer heeft een referendumverordening. Op basis daarvan is nu een onafhankelijke commissie ingesteld. Die adviseert de raad later deze maand over de referendumaanvraag. Als die positief adviseert over een burgerraadpleging en de raad dat advies overneemt, moeten de initiatiefnemers nog eens 249 handtekeningen verzamelen en bij de raad aanleveren. Die beslist uiteindelijk of er wel of geen referendum komt.