Waterschappen blijven intact

Veel opmerkelijks bevat het concept- regeerakkoord niet op het vlak van de bestuurlijke inrichting van het land. Op wellicht één uitzondering na: er wordt niet getornd aan de waterschappen. Opheffing is van de baan. ‘Het gaat zeker niet gebeuren onder dit kabinet’, zegt voorzitter Peter Glas van de Unie van Waterschappen.

In principe is wel afgesproken dat de besturen van de waterschappen niet meer rechtstreeks worden gekozen, maar dat dit voortaan getrapt geschiedt. De bedoeling is dat de gemeenteraden het bestuur van de schappen gaan kiezen, conform een eerder advies van het ministerie van Verkeer en Waterstaat naar aanleiding van de evaluatie van de meest recente waterschapsverkiezingen.

De Unie van Waterschappen is geen voorstander van indirecte verkiezing . ‘Het waterschapsbestuur gaat over hele belangrijke zaken in de directe leefomgeving van burgers. Daarvoor betalen burgers en bedrijven rechtstreekse waterschapsheffingen. Dat rechtvaardigt hoe dan ook een democratisch gelegitimeerd bestuur. Het liefst rechtstreeks gekozen’, aldus Glas.

‘Maar’, zo voegt hij eraan toe, ‘we moeten realistisch zijn. Ik lees ook wat er daarover in het regeerakkoord staat en hoor wat de geluiden in de Tweede Kamer zijn. Als er dan toch indirect moet worden gekozen, dan het liefst via de gemeenteraden. Die staan, net als wij, het dichtst bij de uitvoering. Bovendien was het vóór 1995 ook zo geregeld.’

Geld

Op financieel terrein valt nog het een en ander te regelen. Een deel van de rijkstaken op het terrein van water, met name voor investeringen in de primaire waterkeringen, wordt namelijk overgedragen aan de waterschappen. Dat leidt volgens het concept-regeerakkoord tot een besparing op de rijksbegroting, meer precies het Infrastructuurfonds. Waterschappen kunnen die taken structureel financieren uit de besparingen die ze behalen door efficiënter te gaan werken, onder meer met gemeenten in de afvalwaterketen. Een extra lastenverhoging zou daarom niet nodig zijn. ‘De eerste jaren financieren ze dit zelf voor door in te teren op hun vermogen’, aldus het conceptregeerakkoord.

De consequenties van deze miljoenenbesparing voor de rijksbegroting zijn echter enorm. Het op orde krijgen en houden van duinen en dijken langs de kust en de rivieren is een kostbare taak. Unievoorzitter Glas steekt er zijn hand niet voor in het vuur dat de burgers er op termijn niets van gaan merken.

‘De rijksbegroting wordt op deze manier ontlast en de waterschappen krijgen de kans het waterbeheer beter te organiseren. Of dit oosaltijd kan zonder tariefsverhoging bij de waterschappen – zoals het regeerakkoord stelt – is de vraag’, zegt hij. ‘Er zijn qua hoogwaterbescherming investeringen nodig die kunnen oplopen tot 600 miljoen euro per jaar. Wij kunnen door efficienter te werken deze taken goedkoper doen, maar niet tot in het oneindige. Een efficiencyvoordeel van 100 miljoen euro is te halen, voor het overige zouden we moeten interen op onze reserves. Dat kan dus niet, want anders dan die van sommige provincies zijn de onze niet zo groot. Ze steken zelfs mager af tegen die van veel gemeenten. De bodem van de schatkist is bij veel waterschappen dus zo in zicht of al bereikt.’

De voorzitter van de waterkoepel vindt dan ook dat het Rijk straks, in geval van taakoverdracht en ontlasting van de eigen begroting, naast de waterschappen moet gaan staan om noodzakelijke lastenverhogingen aan de burger uit te leggen. Als Unie-voorzitter Glas zijn zin krijgt, worden de nieuwe afspraken – ‘wat ons betreft een totaalpakket waarbij we niet alleen geld overdragen, maar ook meer verantwoordelijkheden krijgen’ – vastgelegd in een bestuursakkoord met het Rijk. ‘Provincies en gemeenten, de andere lagere overheden, sluiten dergelijke akkoorden al langer. Voor ons zou het een novum zijn. Met een begroting van 2,6 miljard euro misstaat het zeker niet’, zegt Glas.