Trends in 2015: ‘Steunkous is de nieuwe stoeptegel’

De verschuiving van taken richting gemeenten is slechts een tussenstap. Partijen in de samenleving gaan op termijn steeds meer overheidstaken voor hun rekening nemen. De rol van gemeenteraden verandert dan in die van normsteller. ‘Als ze zich tenminste niet laten mangelen’, aldus Marcel Boogers, hoogleraar innovatie en regionaal bestuur aan de Universiteit Twente en senior adviseur bij BMC.

Adviesraden
De focus bij gemeenten wordt momenteel heel erg verlegd van het fysieke domein naar het sociale. Dat laatste domein wordt door de drie decentralisaties op het gebied van jeugd, werk en zorg steeds belangrijker, het fysieke minder belangrijk omdat er minder wordt gebouwd. ‘De bedoeling is echter dat steeds meer samenlevingspartners de taken – of een deel ervan – gaan overnemen. Als het echt wat wordt, wordt er steeds minder van de overheid. De mate waarin dat een succes wordt, is echter nog de vraag’, aldus Boogers.

Die volgende transitie vraagt wel om een democratische legitimering. Boogers voorziet het instellen en optuigen van adviesraden- nieuwe-stijl, naar het voorbeeld van de wmo-adviesraden. ‘Dat kan op meer terreinen, bijvoorbeeld op dat van de jeugdzorg. Maar dan moet er wel worden gekeken naar de samenstelling en het mandaat van die adviesraden. Super ingewikkeld hoe je die democratische legitimering borgt. Maar het moet, omdat je op het terrein van de zorg akelig dicht op de burger en zijn individuele vrijheid komt te zitten’, zegt hij.

Dreigend gevaar
Gevaar voor de gemeenten – en de gemeenteraden – is volgens Boogers dat ze door de recente ontwikkelingen worden gemangeld. ‘Steeds meer belangrijke beslissingen op het gebied van arbeidsmarkbeleid, zorgtaken en het ruimtelijk en economisch beleid worden in a-politiek, regionaal verband genomen. Aan de andere kant worden veel beslissingen op sublokaal-niveau genomen; in de wijken en buurten, in de sociale wijkteams.’ Hij ziet de rol van gemeenteraden vooral als een normstellende: meer op hoofdlijnen, minder op inhoud. ‘Ze zouden de verbindende schakel kunnen zijn. Maar als ze niet uitkijken, worden ze links en rechts voorbij gestoken.’ Dat gemeenten daarmee net zo onzichtbaar worden als de provincies verwacht hij niet, omdat de beslissingen in het sociaal domein over mensen gaan. Als daar iets misgaat, zullen burgers toch iemand ter verantwoording willen roepen. ‘Het zorgstelsel is dan wel gedepolitiseerd, de zorg zelf is politiek geworden. Dat gaat in raadscommissies besproken worden. De steunkous wordt de stoeptegel van vroeger.’