Rutte II halveert aantal raadsleden
Opschalen tot 100.000-plusgemeenten betekent dat op termijn het aantal raadszetels met de helft afneemt. De initiatiefwet Heijnen komt daar nog bovenop.
De herindelingsplannen uit het regeerakkoord hebben grote consequenties voor de democratische controle op lokaal niveau. Opschalen tot 100.000-plusgemeenten betekent dat op termijn het aantal raadszetels met de helft afneemt.
Dualiseringscorrectie komt er bovenop
De ‘dualiseringscorrectie’ die vorige maand door de Tweede Kamer is aangenomen, komt daar nog bovenop. Als ook de Eerste Kamer akkoord gaat met het wegbezuinigen van duizend raadszetels, is in 2025 nog slechts een derde van het huidige aantal raadsleden (ruim negenduizend) actief. Het werk dat op gemeenten afkomt, neemt de komende jaren juist fors toe, zeggen tegenstanders van het initiatiefvoorstel van PvdA-Kamerlid Pierre Heijnen.
Kritiek Raad van State en Elzinga
Die initiatiefwet is stevig bekritiseerd door de Raad van State en deskundigen uit de bestuurspraktijk en de wetenschap. Hoogleraar Staatsrecht Douwe Jan Elzinga, geestelijk vader van het dualisme in lokaal bestuur, staat evenmin achter de ‘correctie’ van zijn beleid. Destijds koos de staatscommissie onder zijn leiding er bewust voor het aantal raadsleden niet te verkleinen. Veel meer zorgen maakt hij zich over het verlies van democratische controle door de herindelingsambities van Rutte II. ‘Dat gaat om honderden, misschien wel duizenden raadsleden minder.’
Nog niet op een rijtje gezet
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de vereniging voor raadsleden, Raadslid.nu, hebben nog niet op een rijtje gezet wat de gevolgen zijn voor gemeenteraden als alle afspraken uit het regeerakkoord realiteit worden. Zij vinden het daarvoor te vroeg. Daarmee blijft echter onduidelijk welk effect de plannen uit het regeerakkoord hebben op de controlerende taak van gemeenteraden.
Aantallen dalen al jaren gestaag door herindelingen
Een vrij eenvoudige rekensom leert dat die taak straks met aanzienlijk minder mensen moet worden uitgevoerd. Op 1 januari 2012 (meest actuele cijfer, uit 'De staat van het Bestuur', BZK, 2012) telde Nederland 9175 raadsleden in 415 gemeenten. Die aantallen dalen al jaren gestaag door herindelingen. Gemiddeld verdwijnen door het samenvoegen van gemeenten jaarlijks tien gemeenten. Sinds 1998 nam daardoor ook het aantal raadsleden met elf procent af.
Drie- tot vijfduizend raadsleden in 2025
In een interview met Binnenlands Bestuur zei minister Plasterk in januari dat de herindeling hem niet snel genoeg gaat. Hij streeft deze kabinetsperiode naar twintig gemeenten minder per jaar. In het regeerakkoord staat dat Nederland in 2025 nog honderd tot honderdvijftig gemeenten telt. Volgens de huidige, uit 1851 stammende staffel uit de Gemeentewet die de omvang van de raad bepaalt, zouden er dan twee categorieën overblijven: 100.000-plusgemeenten (met elk 39 raadsleden) en enkele tientallen 200.000-plusgemeenten (45 raadsleden). Honderd gemeenten zouden in 2025 samen rond de drieduizend raadsleden tellen. Als er honderdvijftig gemeenten overblijven, bedraagt hun aantal rond de vijfduizend. De correctie van Pierre Heijnen is daarin meegenomen.
Staffel uit 1851
Willem Minderhout, docent bestuurskunde aan de Haagse Hogeschool, vindt het onbegrijpelijk dat de staffel uit 1851 nog wordt gehanteerd, terwijl het takenpakket en de complexiteit van het raadswerk onvergelijkbaar is met dat van de raden uit de negentiende eeuw. Zelf was hij vier jaar raadslid voor de PvdA in Den Haag, ‘waar je met anderhalve man en een paardenkop het stadsbestuur voor een half miljoen inwoners moet controleren’.
Regeerakkoord schetst onjuist beeld
In de discussie over de dualiseringscorrectie wordt het beeld geschetst – ook in het regeerakkoord – dat er door het dualisme in 2002 meer raadsleden kwamen. Dat is onjuist. Na invoering van het dualisme mochten wethouders niet langer lid zijn van de gemeenteraad. Hun plekken werden ingevuld door nieuwe raadsleden. Dat leverde een groei van 1500 lokale politici op. Meer poppetjes dus, en daardoor hogere kosten. Maar géén groei van het aantal raadsleden. Waren het voor 2002 de wethouders die vanachter de collegetafel meestemden over raadsbesluiten, nu zijn dat hun opvolgers op een raadszetel.
De overheid wordt niet echt kleiner, de totale begroting zal nauwelijks veranderen, ongeveer 285 miljard (voor nederland) EN stijgende!
De sociale deken in de vorm van verstikkende wetgeving, collectieve lastedruk, overheidsorganisaties en trendvolgers blijven gewoon bestaan, zij het in een andere vorm.
De grootste sector in dit land is en blijft de overheid, ongeveer 50% van het BNP. Grof weg houdt dit ook in, dat 50% van de huishoudens afhankelijk is van de overheid, en de andere 50% mag dat betalen. Om dit systeem hoog te houden, zijn er steeds meer repressieve maatregelen nodig. En de overheid heeft heeel veeeel geld nodig. Succes met de blauwe brieven.