PvdA-burgemeester pleit voor opheffen alle kleine gemeenten

Burgemeester Joyce Sylvester (Naarden) vindt dat er een dikke streep moet door 130 kleine gemeenten in Nederland. Ze spoort minister Plasterk van Binnenlandse Zaken aan werk te maken van een massale herindeling.

Raden te veel op afstand

Die opmerkelijke oproep doet  de PvdA-burgemeester in een brief aan haar partijgenoot Plasterk. Kleine gemeenten zijn volgens haar slecht voor de democratie, omdat ze hun taken vandaag de dag alleen nog maar kunnen uitvoeren door met andere gemeenten samenwerkingsverbanden op te richten. Besluiten over veel taken vallen vooral binnen deze samenwerkingsverbanden. Gemeenten – en dus ook de gemeenteraden – komen daardoor automatisch op afstand te staan en gaan zelf niet meer direct over de uitvoering van ‘hun’ taken.

Kleine gemeente trekt aan kortste eind

Besluiten die binnen die samenwerkingsverbanden worden genomen, zijn volgens Sylvester een resultante van alle belangen van de verschillende daaraan deelnemende gemeenten en de krachtsverhoudingen binnen zo’n samenwerkingsverband. ‘Het zal duidelijk zijn dat de kleinere gemeenten dan vaak aan het kortste eind trekken’, stelt ze. ‘Punt is dat door deze besluitvorming de wil van de lokale gemeenteraad niet meer of onvoldoende tot uitdrukking komt.’

Raadslid machteloos

Volgens Sylvester – eerder burgemeester in de kleine gemeente Anna Paulowna – wordt daarmee de band tussen kiezer en gekozene doorgeknipt. Een raadslid dat op de besluitvorming wordt aangesproken, kan niet anders dan naar die gezamenlijke besluitvorming verwijzen. Dat wil zeggen, als er al sprake is geweest van gezamenlijke besluitvorming. ‘Wil een samenwerkingsverband met veel gemeenten tot besluitvorming komen en efficiënt en effectief kunnen zijn, dan wordt er bij meerderheid van stemmen beslist. Het kan dus voorkomen dat een gemeenteraad het apert oneens is met een besluit en dat toch dat besluit wordt genomen en uitgevoerd’, aldus de Naarder burgemeester.

In praktijk niet zelfstandig

Zeker kleine gemeenten kunnen volgens Sylvester gemakkelijk in zo’n situatie terechtkomen als straks de taken op het gebied van het sociaal domein naar de gemeenten worden gedecentraliseerd. Doel van die decentralisatie is de uitvoering van deze taken dichter bij de burger te brengen. Volgens Sylveser zal dat voor kleine gemeenten niet lukken, omdat ze die taken op afstand moet zetten via samenwerkingsconstructies, zonder daar nog al te veel invloed op te hebben. ‘Met andere woorden, kleine gemeenten zijn in naam vaak nog zelfstandig, maar in de praktijk helemaal niet meer.’

Gemeenteraadsverkiezingen

‘In maart 2014 zijn er weer gemeenteraadsverkiezingen en krijgen de gekozenen hun kiezersmandaat. Een mandaat dat in veel kleine gemeenten niet waar kan worden gemaakt, omdat de gemeente haar taken hoofdzakelijk uitvoert via samenwerkingsverbanden. Dit devalueert het werk van raadsleden en ik kan mij voorstellen dat dit voor hen ook niet motiverend werkt. Dit is slecht voor de democratie.’ De omvang van het probleem is volgens haar groot. Een derde van de Nederlandse gemeenten telt minder dan 20.000 inwoners. ‘Een derde van alle gemeenten is ruim 130 gemeenten’, rekent Sylvester de minister voor. ‘Dit is een ongewenste situatie.’

Afstand tussen kiezer en gekozene

Ze dringt er bij Plasterk op aan om alles in het werk te zetten er via herindeling van kleine gemeenten voor te zorgen dat het kiezersmandaat door de gekozenen adequaat  en effectief kan worden uitgevoerd. In gemeenten van grotere schaal zal vervolgens wel aandacht moeten zijn voor de afstand kiezer-gekozene met bijvoorbeeld een actief kernenbeleid en wijkgericht werken.